خدیجه اصغری؛ حمید جلیلوند؛ حامد اسدی
چکیده
سابقه و هدف: تنوع، گونه ای ترکیبی از دو مؤلفه به هم پیوسته غنای گونه ای و یکنواختی است. مؤلفه اول غنای گونه ای است که مربوط به تعداد گونه های حاضر در واحد نمونه برداری است؛ و دومین مؤلفه یکنواختی است که به نحوه توزیع افراد گونه ها در محیط اطلاق می شود، یکی از مشکل های مهم این سنجه ها، جدا نکردن سهم این دو مؤلفه ...
بیشتر
سابقه و هدف: تنوع، گونه ای ترکیبی از دو مؤلفه به هم پیوسته غنای گونه ای و یکنواختی است. مؤلفه اول غنای گونه ای است که مربوط به تعداد گونه های حاضر در واحد نمونه برداری است؛ و دومین مؤلفه یکنواختی است که به نحوه توزیع افراد گونه ها در محیط اطلاق می شود، یکی از مشکل های مهم این سنجه ها، جدا نکردن سهم این دو مؤلفه در مقدار سنجه عددی است. روش مؤثری که برای این منظور ابداع شده است، تجزیه و تحلیل SHE نام دارد. پژوهش پیشرو نیز با هدف بررسی ترکیب و تنوع گونه ای و تعیین سهم هر یک از مؤلفه های تنوع در چهار توده طبیعی، جنگل کاری افراپلت، توسکا ییلاقی و زربین در جنگل کُلِت انجام شد.مواد و روش ها: در این پژوهش با استفاده از ۴۰ پلات مربعی شکل با مساحت ۴۰۰ مترمربع که به صورت انتخابی در منطقه مورد مطالعه پیاده شد، ابتدا فهرست کلیه گونه‌های علفی به تفکیک فرم رویشی و وفور (درصد تاج پوشش) گونه‌های گیاهی براساس معیار فراوانی - غلبه وان‌درمال ثبت شد، سپس به شمارش گونه های چوبی در هر قطعه نمونه پرداخته شد. آنگاه داده‌های پوشش علفی و چوبی در نرمافزار اکسل سازماندهی شدند و در نرمافزار PAST تجزیه های غنا (تعداد گونه، غنای مارگالف و غنای منهنیک)، یکنواختی (شانون - وینر)، تنوع (سیمپسون و شانون - وینر) انجام شد. نرمال بودن داده ها نیز با استفاده از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و همگنی واریانس ها با آزمون لون در نرمافزار SASمورد بررسی قرار گرفت و برای تعیین سهم هریک از مؤلفه های غنا و یکنواختی نیز از روش SHE استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج مقایسه میانگین سنجه های مختلف تنوع مربوط به گونه های علفی نشان داد که چهار توده طبیعی، افراپلت، توسکا ییلاقی و زربین از نظر میزان غنا (مارگالف و منهنیک) باهم اختلاف معنی دار دارند (P<0/01). نتایج طبقه بندی گیاهان از نظر شکل زیستی به روش رانکایر نیز نشان داد همی کریپتوفیت ها دارای بیشترین فراوانی هستند، همچنین تجزیه مؤلفه های غنا و یکنواختی در مقیاس لگاریتم طبیعی (تجزیه SHE) برای گونه های چوبی در منطقه کُلِت نشان داد که میزان یکنواختی روند ثابت بین چهار توده دارد و سنجه غنا در توده زربین و توده طبیعی دارای نوسان بوده و روند افزایشی دارد. در توده توسکا ییلاقی سنجه یکنواختی و غنا در تعیین تنوع گونه های علفی و چوبی در این منطقه سهم یکسان داشته و در توده زربین سنجه غنا بیشترین میزان را داشت. همانگونه که در منحنی مربوط به تجزیه SHE می توان مشاهده کرد، منحنی غنا (LnS) و یکنواختی (Ln E) همزمان باهم تغییر نمیکنند و تغییر منحنی غنا بیشتر از یکنواختی است. این امر بیانگر سهم بیشتر غنا نسبت به یکنواختی در تعیین تنوع داده های مربوط به گونه علفی و چوبی در منطقه مورد مطالعه است، در واقع این مسئله نشان می دهد که با افزایش تعداد نمونه ها تنها گونه های نادر و غیرمتداول هستند که به اسامی گونه های علفی و چوبی اضافه می شوند.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان تنوع گونه علفی با توجه به آمیختگی گونه ها در توده طبیعی بیشترین مقدار را در این منطقه دارد، از طرفی میزان تنوع و غنا گونه های چوبی نیز در توده طبیعی و جنگل کاری پهن برگ بیشتر از توده سوزنی برگ است. بنابراین جنگل کاری با گونه های پهن برگ اثر مثبتی روی تنوع گونه های گیاهی منطقه دارد. همچنین مؤلفه مؤثر بر سنجه عددی تنوع در چهار توده مؤلفه غنا (Ln S) است، به این معنی که تغییرات و نوسان های شدیدی در گونه های گیاهی و ترکیب آنها مشاهده شد.
