صفا گوهری؛ احمدرضا محرابیان؛ راهله شکوهی شورمستی
چکیده
سابقه و هدف: داده های علم گرده شناسی، در علوم متنوعی چون سیستماتیک گیاهی، گرده شناسی عسل شامل بررسی و ارزیابی کیفیت وخلوص عسل، گرده شناسی هوا، چینه شناسی، پزشکی قانونی، آب وهواشناسی دیرینه، بازسازی پوشش های گیاهی دیرین، پیش بینی و شبیه سازی وقایع اقلیمی گذشته و پیش بینی وقایع اقلیمی آینده، باستان ...
بیشتر
سابقه و هدف: داده های علم گرده شناسی، در علوم متنوعی چون سیستماتیک گیاهی، گرده شناسی عسل شامل بررسی و ارزیابی کیفیت وخلوص عسل، گرده شناسی هوا، چینه شناسی، پزشکی قانونی، آب وهواشناسی دیرینه، بازسازی پوشش های گیاهی دیرین، پیش بینی و شبیه سازی وقایع اقلیمی گذشته و پیش بینی وقایع اقلیمی آینده، باستان شناسی، رده بندی و فیلوژنی و شناسایی حساسیت های فصلی، کاربرد دارد. به دلیل آن که بسیاری از گونه های گیاهی کاشته شده و زینتی در گروه عامل های آلرژی زا محسوب می گردند و با توجه به اینکه مطالعات کمی پیرامون گرده شناسی با رویکرد آلرژی زایی در ایران تحقق یافته است، بنابراین انجام یک مطالعه گرده شناسی و تهیه بانک اطلاعاتی گرده شناسی شهر تهران از اهمیت پایه ای در مطالعات آلرژی برخوردار است. هدف های این مطالعه بررسی صفات ریخت شناسی و ریزریخت شناسی، طبقه بندی و تهیه بانک اطلاعاتی گرده شناسی گونه های علفی و درختچه ای کاشته شده شهر تهران به روش میکروسکوپ الکترونی است.مواد و روش ها: شهر تهران با مساحتی حدود 600 کیلومترمربع به دلیل قرار گیری در دامنه های جنوبی البرز، وسعت جغرافیایی و قرارگیری در یک شیب ارتفاعی گسترده از شرایط اقلیمی متنوعی برخوردار است که در برگیرنده گونه های متنوع زینتی است. بنابراین با بررسی فلورهای چاپ شده و اطلاعات سازمان فضای سبز شهر تهران لیستی از گونه های تأثیرگذار و فراوان تهیه شد. سپس نمونه های گیاهی مورد نظر از رویشگاه های گیاهی جمع آوری و براساس روش های استاندارد، آبگیری و تثبیت شدند. سپس گونه های گیاهی با استفاده از فلورهای ایران و ایرانیکا شناسایی شدند. در نهایت دانه‌های گرده جدا شده از بساک را روی پایه‌های مخصوص میکروسکوپ الکترونی قرار داده و پس از پوشش دادن نمونه‌ها با فلز طلا با میکروسکوپ الکترونی نگاره[i] عکسبرداری شدند. سپس دانه های گرده براساس منابع معتبر گرده شناسی طبقه بندی و توصیف گردیدند.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه شامل تهیه یک منبع مدون تصویری بومی پیرامون دانه گرده 145 گونه درختچه ای و علفی کاشته شده شهر تهران می باشد. این 145 گونه گیاهی متعلق به 65 خانواده گیاهی شامل 95 گونه علفی و 50 گونه درختچه ای هستند. خانواده آفتابگردان با 16 گونه و خانواده گلسرخیان با 14 گونه، بیشترین نمونه ها را دارا هستند. از 131جنس مورد بررسی، 43 جنس آلرژی زا گزارش شده اند که خانواده آفتابگردان با دارا بودن 5 جنس آلرژی زا و سپس خانواده های سرو و زیتون با 3 جنس آلرژی زا بیشترین فراوانی گونه های آلرژی زا را در بین خانواده های مورد بررسی دارند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که درختچه های آلرژی زا فراوانی بیشتری نسبت به گیاهان علفی آلرژی زا دارند. این در حالی است که درختان و درختچه ها به دلیل تولید گرده فراوان تر و گرده افشانی با باد دارای تأثیرهای آلرژی زای بیشتری هستند. دانه های گرده این گونه ها به طور معمول کوچک بوده و می توانند در مسافت های طولانی پراکنده شوند و از ماندگاری بیشتری در هوا برخوردارند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که گرده های آلرژی زا نیز از تنوع ریختی بالایی برخوردارند البته تأثیر معنادار ریز ریخت شناسی دانه گرده در ایجاد آلرژی به مطالعات گسترده تری نیاز دارد.نتیجه گیری: دستاوردهای این مطالعه به عنوان یک الگو جهت مطالعات گرده شناسی و بویژه در پژوهش های آسم و آلرژی در کشور کاربرد خواهد داشت. همچنین این مطالعه در راستای تکمیل بانک اطلاعات گرده ای و اطلس گرده شناسی کشور انجام می گردد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در شهر تهران گونه های گیاهی زیادی بدون در نظر گرفتن ملاحظات آلرژی زایی کاشته شده که به عنوان یک هشدار مهم جهت مدیران اکولوژی شهر باید مد نظر قرار گیرد.
