احسان خدارضایی؛ کورس خوشبخت؛ هادی ویسی؛ محمد رضا نظری
چکیده
سابقه و هدف: مصرف انرژی در بخش کشاورزی، رشد سریع‌تری را نسبت به سایر بخش‌های اقتصاد کشاورزی تجربه کرده است. در کشورهای در حال توسعه، میزان قابل توجهی از انرژی برای تولید و امنیت غذایی مصرف می‌شود. مصرف انرژی در بخش کشاورزی منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلایندهای محیط‌زیستی شده است که عواقبی مانند گرمایش جهانی و تغییر اقلیم را ...
بیشتر
سابقه و هدف: مصرف انرژی در بخش کشاورزی، رشد سریع‌تری را نسبت به سایر بخش‌های اقتصاد کشاورزی تجربه کرده است. در کشورهای در حال توسعه، میزان قابل توجهی از انرژی برای تولید و امنیت غذایی مصرف می‌شود. مصرف انرژی در بخش کشاورزی منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلایندهای محیط‌زیستی شده است که عواقبی مانند گرمایش جهانی و تغییر اقلیم را در پی دارد. مصرف انرژی در ایران سه برابر میانگین جهانی است. تجزیهوتحلیل جریان انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در بوم نظام‌های کشاورزی می‌تواند از طریق بهینه‌سازی عملیات تولید به کاهش اثرات محیط‌زیستی کمک کند. دشت قزوین در ایران یکی از دشت‌های مهم کشاورزی است که در کنار استفاده از آب زیرزمینی، بزرگترین شبکه کانال‌کشی آبیاری و زهکشی در ایران را دارا است. در پژوهش حاضر، جریان انرژی و پتانسیل گرمایش جهانی تولید یونجه و ذرت علوفه‌ای در دو سیستم تامین آب از چاه و شبکه کانال آبیاری در دشت قزوین ارزیابی شد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، تجزیه و تحلیل شاخص‌های انرژی و اثر گرمایش جهانی بررسی شد. داده‌های پژوهش از طریق پرسشنامه و مصاحبه با کشاورزان در سال 97-98 جمع‌آوری شد. پتانسیل گرمایش جهانی با روش ارزیابی چرخه حیات و با استفاده از نرم افزار SimaPro 9 محاسبه شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد تولید یونجه با سیستم تامین آب از چاه به میزان 131700 مگاژول در هکتار بیشترین و تولید ذرت با سیستم تامین آب از کانال به میزان 66548 مگاژول در هکتار کمترین انرژی ورودی را به خود اختصاص دادند. کارایی مصرف انرژی در تولید ذرت (5/3) و یونجه (3/3) در سیستم کانال‌کشی بیشتر از سیستم تامین آب از چاه (3/2 در ذرت و 46/1در یونجه) محاسبه شد. پتانسیل گرمایش جهانی در سیستم تامین آب زیرزمینی برای ذرت و یونجه به ترتیب 9/7466 و 76/7995 و در سیستم کانال‌کشی به ترتیب 34/5533 و 67/4947 معادل کیلوگرم دی‌اکسید کربن در هکتار برآورد شد. الکتریسیته و انتشارات مستقیم از مزرعه بیشترین سهم را در مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای داشتند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد در شبکه کانال‌کشی آبیاری در مقایسه با منبع آب زیرزمینی به دلیل مصرف کمتر الکتریسیته برای آبیاری، میزان پتانسیل گرمایش جهانی و مصرف انرژی کمتری دارد. مطابق نتایج، سیستم‌های تحت‌فشار و انرژی‌های تجدیدپذیر برای آبیاری، خاکورزی حفاظتی و مدیریت کارآمد شبکه کانال‌کشی برای کاهش مصرف منابع و اثرات محیط‌زیستی پیشنهاد شدند.
اختر ویسی؛ هادی ویسی؛ کورس خوشبخت؛ رضا میرزایی تالارپشتی؛ رضا حق پرست
چکیده
سابقه و هدف: سلامت خاک از مولفه های اصلی در دستیابی به سامانه های کشاورزی پایدار بوده که به شدت تحت تاثیر عملیات زراعی مانند خاکورزی قرار می گیرد. سلامت خاک را می توان با استفاده از پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در قالب الگوریتم های مشخص کمّی کرد. در نتیجه، بررسی وضعیت کیفی و توان باروری خاک در سامانه های ...
بیشتر
سابقه و هدف: سلامت خاک از مولفه های اصلی در دستیابی به سامانه های کشاورزی پایدار بوده که به شدت تحت تاثیر عملیات زراعی مانند خاکورزی قرار می گیرد. سلامت خاک را می توان با استفاده از پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در قالب الگوریتم های مشخص کمّی کرد. در نتیجه، بررسی وضعیت کیفی و توان باروری خاک در سامانه های مدیریتی مختلف زمین جهت استقرار عملیات زراعی مناسب برای دستیابی به تولید بهینه و نظام‌های زراعی پایدار امری ضروری می باشد. چارچوب ارزیابی مدیریت خاک SMAF 1 به عنوان ابزاری قدرتمند و قابل اعتماد در جهت ارزیابی اثر مدیریت زراعی مختلف بر کیفیت و سلامت خاک مورد استفاده می باشد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی و کمی سازی اثر روش های مختلف خاکورزی بر کیفیت خاک با استفاده از الگوریتم SMAF می باشد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر در قالب یک آزمایش مزرعه ای دو ساله در سال های زراعی 97-96 و 98-97 در چهار منطقه استان کرمانشاه انجام گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سامانه های خاکورزی (بی خاکورزی، خاکورزی کاهشی و خاکورزی مرسوم) بوده که در 12 مزرعه در سطح منطقه مطالعه به اجرا در آمدند. در نظام تناوبی در سال اول گندم زمستانه (Triticum aestivum L.) و سال دوم نخود زمستانه (Cicer arietinum L.) در مزارع کشاورزان کشت شد. نمونه برداری خاک از عمق 0-30 سانتی متری خاک در دو مرحله؛ در ابتدای سال اول قبل از شروع آزمایش و در پایان سال دوم بعد از برداشت محصول انجام شد که بعد از آن خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک شامل وزن مخصوص ظاهری، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی خاک، کربن بیومس میکروبی و نیتروژن بیومس میکروبی اندازه گیری و با استفاده از SMAF امتیاز دهی شدند.نتایج و بحث: نتایج تحقیق نشان داد اجرای سامانه های خاکورزی حفاظتی برخی از خصوصیات و شاخص های کیفیت خاک را بهبود بخشید، که بیانگر اثر مثبت کاهش اختلال خاک بر کیفیت خاک است. اگرچه امتیاز خصوصیات و شاخص های فیزیکی و شیمیایی خاک در پایان سال دوم تغییر قابل ملاحظه ای در مقایسه با شرایط قبل از اعمال تیمارها نشان ندادند، اما خصوصیات بیولوژیکی خاک نظیر کربن بیومس میکروبی و کربن آلی خاک بطور مثبتی تحت تاثیر سامانه های خاکورزی قرار گرفتند. داده های حاصل از اندازه گیری خصوصیات خاک به خوبی در الگوریتم SMAF منعکس گردید. نتایج نشان داد که در پایان آزمایش شاخص کیفیت خاک در سامانه خاکورزی مرسوم در مقایسه با سامانه های خاکورزی حفاظتی کمتر بوده و نسبت به شروع آن تغییر چندانی نداشته است. سامانه بی خاکورزی بیشترین مقدار شاخص کیفیت خاک (65/0) را در این مرحله دارا بود، که همانگونه که در توصیف کمی خصوصیات خاک بیان گردید، عمدتاً به دلیل بهبود شرایط بیولوژیکی خاک می باشد. تخریب خاک به دلیل خاکورزی زیاد، عدم حفظ بقایای محصول و استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی نه تنها ماده آلی خاک را کاهش می دهد بلکه موجب تخریب خصوصیات فیزیکی خاک نیز می گردد.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که سامانه های خاکورزی حفاظتی می توانند کیفت خاک و کارآیی آن را در مناطق دیم بهبود بخشیده و الگوریتمSMAF نیز می تواند به عنوان ابزاری مفید برای ارزیابی و پایش کیفیت خاک سامانه های زراعی مختلف در مناطق دیم مورد استفاده قرار گیرد. با این حال استناد به داده های این تحقیق مستلزم ارائه نتایج در دراز مدت بوده و به منظور ارزیابی کارآیی بومنظام خاک در ارائه خدمات اکوسیستمی، مقایسه سامانه های زراعی با سامانه های پایدارتر نظیر جنگل ها و مراتع ضروری می باشد.
سیده لیلا معصوم زاده؛ کورس خوشبخت
چکیده
سابقه و هدف: تنوع‌زیستی شامل گستره‌ی وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع درون‌گونه‌ای و تنوع بوم نظام‌هاست. حفاظت از تنوع‌زیستی کشاورزی بعنوان یکی از میراث‌های ناملموس طبیعی جایگاه مهمی در ارتقای پایداری بوم نظام‌های کشاورزی دارد. در این راستا، توسعه و حفاظت از باغ‌کشت‌ها بعنوان سیستم‌های تولیدی حفاظت کننده از تنوع در بخش ...
بیشتر
سابقه و هدف: تنوع‌زیستی شامل گستره‌ی وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع درون‌گونه‌ای و تنوع بوم نظام‌هاست. حفاظت از تنوع‌زیستی کشاورزی بعنوان یکی از میراث‌های ناملموس طبیعی جایگاه مهمی در ارتقای پایداری بوم نظام‌های کشاورزی دارد. در این راستا، توسعه و حفاظت از باغ‌کشت‌ها بعنوان سیستم‌های تولیدی حفاظت کننده از تنوع در بخش کشاورزی اهمیت اساسی دارد. به‌گونه‌ای که غنای گونه‌ای باغ‌کشت‌ها، آنها را به مکانی مناسب برای حفاظت درون جا تبدیل کرده است. بر این اساس در این تحقیق وضعیت باغ‌کشت‌های شهرستان خلخال از طریق بررسی سنجه های تنوع‌زیستی و عامل های مؤثر بر آن در باغ‌کشت‌ها مانند عامل های اقتصادی –اجتماعی ارزیابی گردید. مواد و روش ها: بمنظور بررسی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها در منظقه مورد مطالعه درشهرستان خلخال و همچنین با توجه به جمعیت روستاها هفت روستا با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند.سپس اطلاعات مربوط به باغ‌کشت‌های هفت روستا در قالب پرسشنامه و ب‌صورت مصاحبه ی رودررو با 150 کشاورز و مشاهده‌ی مستقیم باغ‌کشت‌ها در تابستان سال 1395 جمع‌آوری شد. بمنظور تجزیهوتحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، ابتدا نسبت به استخراج داده‌ها و اطلاعات لازم از پرسشنامه ها اقدام و پس از انجام پردازش های لازم، داده‌های کمی و کدگذاری داده‌های کیفی، داده‌ها وارد نرم‌افزار Excel گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 همبستگی پیرسون (بین داده‌های کمی با یکدیگر)، همبستگی اسپیرمن (برای داده‌های کیفی و کمی) ، آزمون رگرسیون و آزمون تحلیل خوشه‌ای و همچنین درصد فراوانی و میانگین مربوط به هر یک از متغیرها محاسبه شد. نتایج و بحث: بنابر نتایج به‌دست آمده روستای مجره با 61 گونه دارای بیشترین غنای گونه‌ای و روستای قزل درق با 31 گونه دارای کمترین غنا بود. نتایج نشان داد تفاوت معناداری بین روستاها از لحاظ سنجه شانون وینر وجود ندارد، روستای گوران سراب با 1.99 بیشترین و روستای لنبر با 1.11 کمترین میزان سنجه شانون را دارد و میانگین کل سنجه شانون وینر 1.57 به دست آمد. نتایج همچنین نشان داد که 57 درصد از باغ‌کشت‌داران درآمد اصلی خود را از دیگر بخش ها تأمین میکنند و کشاورزان از باغداری و زنبورداری داری هیچ درآمدی نبودند. همچنین با افزایش درآمد از دیگر بخش‌ها، تمایل سرپرست خانوار به باغکشتداری کاهش مییابد. نتایج نشان داد عاملهای اقتصادی – اجتماعی و ویژگیهای باغ‌کشت‌ها می‌توانند بعنوان عامل های تأثیرگذار بر روی تنوع‌زیستی باغ‌کشت‌ها و سنجه های تنوع‌زیستی عمل کنند؛ بطوری‌که در تحقیق حاضر، بین عامل های اقتصادی -اجتماعی مانند سن، سطح تحصیلات، تعداد اعضا خانوار، میزان مشارکت زنان، سال‌های تجربه در باغکشتداری، ساعت های کار در باغ‌کشت و میزان اطلاع از ویژگی های گونه های کشت شده، و افزایش سنجه های تنوع‌زیستی رابطه معنی داری وجود داشت. همچنین برخی از ویژگی های باغ‌کشت مانند مساحت باغ‌کشت، دارا بودن گیاهان اهلی‌شده و کم بودن فاصله با مرکز فروش بر افزایش سنجه های تنوع ریستی تأثیر مثبت داشته است. نتیجه گیری: نظر به نتایج تحقیق، موارد زیر برای ارتقای وضعیت تنوع‌زیستی در باغ‌کشت‌ها اقدام های آموزشی و آگاهی بخشی ، اقتصادی مانند ایجاد بازارهای خاص فروش، حمایتی و ترویجی مانند برندسازی برای این محصول ها و طراحی سیستم های مناسب آبیاری برای باغ‌کشت‌داران پیشنهاد گردید.
جواد بیات؛ سید حسین هاشمی؛ کورس خوشبخت؛ رضا دیهیم فرد
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 1-12
چکیده
در این پژوهش در 83 موقعیت، تعداد 166 نمونه خاک به روش سیستماتیک-تصادفی در دو عمق صفر تا 30 و 60-30 سانتی‌متری گرفته و غلظت نیترات، فسفات، هدایت الکتریکی، کربن آلی و pH آن اندازه‌گیری و از روش وزن‌دهی عکس فاصله برای تهیه نقشه پهنه‌بندی پارامترها استفاده شد. نقشه‌های پهنه‌بندی نشان داد که در عمق یک پارامترهای فسفات، هدایت الکتریکی و کربن ...
بیشتر
در این پژوهش در 83 موقعیت، تعداد 166 نمونه خاک به روش سیستماتیک-تصادفی در دو عمق صفر تا 30 و 60-30 سانتی‌متری گرفته و غلظت نیترات، فسفات، هدایت الکتریکی، کربن آلی و pH آن اندازه‌گیری و از روش وزن‌دهی عکس فاصله برای تهیه نقشه پهنه‌بندی پارامترها استفاده شد. نقشه‌های پهنه‌بندی نشان داد که در عمق یک پارامترهای فسفات، هدایت الکتریکی و کربن آلی در شمال و پارامترهای نیترات در جنوب منطقه و در عمق دو پارامتر فسفات در شمال و پارامترهای نیترات و هدایت الکتریکی در جنوب منطقه بیشترین غلظت را دارند و میزان کربن آلی در این عمق در سراسر منطقه یکنواخت به نظر می‌رسد. نتایج حاصل همچنین نشان داد که میزان نیترات و فسفات در زمینهای کشاورزی به دلیل استفاده از فاضلاب تصفیه‌نشده و کودهای شیمیایی توسط کشاورزان بسیار بالا است و با افزایش عمق، غلظت آنها کاهش مییابد. همچنین نتایج مربوط به اندازه‌گیری کربن آلی در خاک نشان داد که اراضی منطقه شرایط مناسبی از لحاظ میزان ماده آلی دارند. pH خاک در کل منطقه در هر دو عمق حالت قلیایی داشت و هدایت الکتریکی نیز با افزایش عمق کاهش یافت. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن بین پارامترها نشان داد که میزان هدایت الکتریکی خاک در هر دو عمق همبستگی مثبت و معناداری با نیترات و همبستگی معکوسی با میزان فسفات دارد. همچنین میزان فسفات همبستگی مثبت و معناداری با محتوای کربن آلی خاک در لایه سطحی دارد.
مسعود قزوینی؛ هادی ویسی؛ عبدالمجید مهدوی دامغانی؛ کورس خوشبخت؛ محمدعلی نجاتیان
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 13-22
چکیده
با کاهش تنوع زیستی، توانایی اکوسیستم‌های کشاورزی در فراهم کردن خدمات اکوسیستمی همچون امنیت غذایی دچار اختلال شده است. با وجود جایگاه مهم انگور در معیشت جوامع تولید‌کننده و نیز پتانسیل صادراتی بالای آن، پژوهش‌های معدودی درباره وضعیت تنوع در اکوسیستم‌های تولید انگور و ارتباط آن با شاخص‌های بهره‌وری و ثبات که موضوع این تحقیق ...
بیشتر
با کاهش تنوع زیستی، توانایی اکوسیستم‌های کشاورزی در فراهم کردن خدمات اکوسیستمی همچون امنیت غذایی دچار اختلال شده است. با وجود جایگاه مهم انگور در معیشت جوامع تولید‌کننده و نیز پتانسیل صادراتی بالای آن، پژوهش‌های معدودی درباره وضعیت تنوع در اکوسیستم‌های تولید انگور و ارتباط آن با شاخص‌های بهره‌وری و ثبات که موضوع این تحقیق است، انجام شده است. در این رابطه، اطلاعات مورد نیاز از طریق بازدید از منطقه و مصاحبه با 220 تاکدار در سال 1391 جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که همبستگی شاخص شانون-وینر با بهره‌وری کل(**175/0-)، آب(**19/0-)، زمین(*173/0-) و نیروی انسانی(**202/0-) و شاخص غنای گونه‌ای با بهره‌وری زمین(*14/0-) منفی و معنادار بود که بیانگر رابطه منفی تغییرات در تنوع با بهره‌وری و در نهایت پایداری بلندمدت در موستان‌های این منطقه است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که ضرایب تعیین (R2) در بازه 04/0 – 03/0 قرار دارند و این بدان معناست که 1درصد تغییر در تنوع زیستی در حدود 04/0 – 03/0 درصد تغییر در مقادیر بهره‌وری را به همراه خواهد داشت. همچنین مشخص شد که تنوع واریتهای موستانها هیچ تأثیری بر ثبات عملکرد آنها نداشته است.
ملیحه جمالی؛ کورس خوشبخت؛ رضا دیهیم فرد؛ رضا مومنی وصالیان
دوره 11، شماره 4 ، دی 1392
چکیده
این تحقیق با هدف اندازه‌گیری و پهنه‌بندی آلودگی فلزات سنگین در خاک زمینهای کشاورزی جنوب شهر تهران به مساحت 1500 هکتار انجام شد. در این مطالعه در 64 نقطه تعداد 128 نمونه خاک به روش سیستماتیک-تصادفی از دو عمق صفر تا 30 و 60-30 سانتی‌متری برداشت شد و غلظت پنج عنصر کادمیم، کروم، نیکل، سرب و روی اندازه‌گیری گردید. همچنین پارامترهایی مانند pH، ...
بیشتر
این تحقیق با هدف اندازه‌گیری و پهنه‌بندی آلودگی فلزات سنگین در خاک زمینهای کشاورزی جنوب شهر تهران به مساحت 1500 هکتار انجام شد. در این مطالعه در 64 نقطه تعداد 128 نمونه خاک به روش سیستماتیک-تصادفی از دو عمق صفر تا 30 و 60-30 سانتی‌متری برداشت شد و غلظت پنج عنصر کادمیم، کروم، نیکل، سرب و روی اندازه‌گیری گردید. همچنین پارامترهایی مانند pH، EC و فسفات نیز اندازه‌گیری شد. نقشه‌های پهنه‌بندی با روش وزن دهی عکس فاصله تهیه گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که غلظت عناصر سنگین به جز نیکل در عمق اول بیشتر از غلظت آنها در عمق دوم است. نقشه‌های پهنه‌بندی نشان داد که کادمیم، کروم، سرب و روی در نواحی شمالی و نیکل در نواحی جنوبی منطقه غلظت بیشتری دارند. مقایسه نتایج به دست آمده با استانداردهای آلودگی منابع خاک ایران نشان داد که در برخی از نواحی منطقه در دو عمق نمونه برداری شده عناصر کروم، نیکل و روی از میزان استاندارد تخطی داشتند.
فاطمه دریجانی؛ هادی ویسی؛ کورس خوشبخت؛ هومان لیاقتی؛ علی علیپور جهانگیری
دوره 10، شماره 1 ، مهر 1391
چکیده
هدف از انجام این مطالعه اندازه گیری میزان انرژی های ورودی و خروجی در گلخانه های خیار در شهرستان ورامین واقع در استان تهران بود. برهمین اساس 200 نفر از گلخانه داران ورامین درسال 2010 انتخاب شدند. نتایج نشان داد که میزان کارایی انرژی ، انرژی خالص و بهره وری انرژی به ترتیب 017/. ، 84/46 مگاژول بر کیلوگرم و 02/0 کیلوگرم بر مگاژول می باشد. همچنین نتایج ...
بیشتر
هدف از انجام این مطالعه اندازه گیری میزان انرژی های ورودی و خروجی در گلخانه های خیار در شهرستان ورامین واقع در استان تهران بود. برهمین اساس 200 نفر از گلخانه داران ورامین درسال 2010 انتخاب شدند. نتایج نشان داد که میزان کارایی انرژی ، انرژی خالص و بهره وری انرژی به ترتیب 017/. ، 84/46 مگاژول بر کیلوگرم و 02/0 کیلوگرم بر مگاژول می باشد. همچنین نتایج نشانداد که سوخت (03/99%) نیرو کارگری (37/0%) و انواع کودها (34/0%) بیشترین سهم را در میزان مصرف انرژی دارند. بر اساس نتایج به دست آمده دو استراتژی جانشینی نهاده ها در کشاورزی و استفاده از پیشرفتهای فنی به منظور افزایش کارایی انرژی پیشنهاد شد .
کارل هامر؛ کورس خوشبخت
دوره 1، شماره 4 ، تیر 1383
