امیر سمیاری؛ زهرا صادقی؛ فرشته رحمانی؛ فرناز خواجه سعید
دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 15-30
چکیده
سابقه و هدف: توسعه زیرساخت‌های سبز، فراهم آوردن سرانه عرصه‌های باز در شهرهای بزرگ و تامین استانداردها، از موارد مهمی است که در چشم‌انداز توسعه کشور، همواره باید مورد توجه دولت‌ها قرار گیرد. قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، ضوابط طرح‌های جامع و تفصیلی و دستورعمل‌های حاصل از طرح‌های موضعی، به‌ویژه در کلان‌شهر تهران، اهمیت ...
بیشتر
سابقه و هدف: توسعه زیرساخت‌های سبز، فراهم آوردن سرانه عرصه‌های باز در شهرهای بزرگ و تامین استانداردها، از موارد مهمی است که در چشم‌انداز توسعه کشور، همواره باید مورد توجه دولت‌ها قرار گیرد. قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، ضوابط طرح‌های جامع و تفصیلی و دستورعمل‌های حاصل از طرح‌های موضعی، به‌ویژه در کلان‌شهر تهران، اهمیت ایجاد و گسترش فضای سبز را خاطرنشان می‌سازند. بهسازی عرصه‌های باز و سبز در مقیاس برنامه‌ریزی و طراحی بوستان‌های محلی، مقوله‌ای است که علاوه بر تامین سرانه‌ها، نیازمند شناخت ترجیح‌ها یا «پسندهای مردم از منظر» است. پرداختن به «پسندهای منظر»، در دیدگاه طراحی بوم‌گرا، به مثابه مولفه‌ای تاثیرگذار بر فرایند تصمیم‌سازی قلمداد می‌شود. بر پایه ادبیات پژوهش، «پسندهای مردم از منظر» در سه حوزه زیبایی‌شناسی، بوم‌شناسی و اجتماع محلی دسته‌بندی می‌شوند. هدف از انجام پژوهش، ارزیابی دقیق دو مولفه کلیدی «الگوی فعالیت» و «انگیزه مراجعه» از میان «پسندهای منظر» در حوزه جامعه محلی است که؛ در تدوین راهبردهای برنامه‌ریزی بوستان‌های محلی با رویکرد روان‌شناسی محیط، اثرگذارند. پسندهای منظر، در جوامع مختلف تحت‌تاثیر عوامل گوناگون تغییر می‌کنند و امکان سنجیدن جامعه آماری از نظر همه عوامل زمینه‌ای موثر بر پسندهای مردم وجود ندارد. از این رو در پژوهش حاضر عامل سطح رفاه به‌عنوان متغیر مستقل مورد ارزیابی قرار گرفته است. مواد و روش‌ها: پجمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش، بر اساس پیمایش مقایسه‌ای، تحت‌تاثیر عامل زمینه‌ای «سطح رفاه» در دو منطقه ۱ و ۱۸ شهر تهران که دست‌کم به لحاظ «سطح رفاه» متفاوت از یکدیگرند، انجام شده است. به روش نمونه‌گیری تصادفی، 363 نفر از مراجعه‌کنندگان به بوستان‌های مناطق ۱ و ۱۸ به کمک پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته که پایایی زمانی آن تایید شد، مورد پرسش قرار گرفتند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های t همبسته، t مستقل و تحلیل واریانس درون‌گروهی و نیز آزمون تعقیبی بونفرونی با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد الگوی استفاده فعال از بوستان محلی در منطقه 1 بیش از الگوی غیر‌فعال است (009/0=p)، درحالی‌که در منطقه 18 الگوی غیر‌فعال غالب است (002/0=p). در منطقه 1، عوامل انگیزشی «اجتماعی و ارتباطی» با عوامل انگیزشی «روحی و روانی» و عوامل انگیزشی «طبیعی و محیطی» دارای تفاوت معنادار است (0001/0=p). در منطقه یک فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی و برخورداری از طبیعت، اهمیت دارد و مردم بوستان محلی را به مثابه فضایی برای روابط اجتماعی و با هم بودن قلمداد نمی‌کنند. درحالی‌که، بوستان محلی در منطقه ۱۸، از نظر پاسخ‌دهنده‌ها، فضایی برای استراحت، همراهی با خانواده و دیگران و کسب آرامش در محیط طبیعی است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که «سطح رفاه» مردم، تاثیر مستقیم بر «الگوی فعالیت» و «انگیزه حضور» دارد و متناسب با این تفاوت‌ها، باید راهبردهای جداگانه‌ای در برنامه‌ریزی بوستان‌های محلی در دو منطقه ۱ و ۱۸، اتخاذ شود. در منطقه۱، امکانات ورزشی جمعی به دلیل ایجاد تمایل بیشتر به فعالیت‌های گروهی باید توسعه یابد. مشارکت فعال در زمینه تعامل بیشتر با طبیعت، با فراهم آوردن امکان کاشت و نگهداری گیاهان توسط مردم محل در بوستان‌ها، ممکن شود و عرصه‌های جمعی افزایش یابند. در منطقه ۱۸، همچنان که انگیزه حضور و انجام فعالیت‌های گروهی بالاست، باید امکان فعالیت‌های فردی پویا و تشویق به انجام ورزش‌های هوازی، بیشتر شود. همچنین پاسخگویی به نیاز طیف متنوع مخاطبان و برخورداری بیشتر از زیرساخت‌های طبیعی، باید مدنظر برنامه‌ریزان و طراحان قرار گیرد. طراحی منظر با رویکرد «شمول‌گرایی» به ویژه در بوستان‌های محلی منطقه ۱۸، راهبردی سودمند در جهت پاسخگویی به نیازهای متنوع مردم است. این پژوهش نشان می‌دهد که؛ ضرورت پایش و ارزیابی «پسندهای مردم از منظر» گام مقدماتی در تدوین راهبردهای برنامه‌ریزی است. این رویکرد به مثابه راهنمایی برای شناخت مولدهای طراحی بوستان‌های محلی، با تکیه بر هنجارهای روان‌شناسی محیط و محوریت جامعه محلی است.
