داود مافی غلامی؛ معصومه بهارلوئی؛ بیت اله محمودی
دوره 15، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 75-92
چکیده
سابقه و هدف:
اکوسیستم‌های مختلف ساحلی، به ویژه مانگروها، تقریبا به‌صورت دائمی و همزمان، در معرض تنش‌ها وآشفتگی‌های چندگانه محیطی (ژئولوژیک، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک) قرار می‌گیرند و از نظر ویژگی‌های‌شان در طول زمان و مکان، متنوع هستند. نتیجه مستقیم وقوع این تنش‌ها و آشفتگی‌ها، کاهش وسعت و سلامتی مانگروها و به دنبال آن تشدید ...
بیشتر
سابقه و هدف:
اکوسیستم‌های مختلف ساحلی، به ویژه مانگروها، تقریبا به‌صورت دائمی و همزمان، در معرض تنش‌ها وآشفتگی‌های چندگانه محیطی (ژئولوژیک، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک) قرار می‌گیرند و از نظر ویژگی‌های‌شان در طول زمان و مکان، متنوع هستند. نتیجه مستقیم وقوع این تنش‌ها و آشفتگی‌ها، کاهش وسعت و سلامتی مانگروها و به دنبال آن تشدید گرمایش جهانی و سایر تغییرات اقلیمی، کاهش کیفیت آب‌های ساحلی، کاهش تنوع زیستی و تخریب زیستگاه‌های ساحلی است. با توجه به این پیامدهای نامطلوب ناشی از کاهش وسعت مانگروها، اولویت‌بندی اقدامات مدیریتی و فراهم آوردن زیرساخت‌های مطلوب برای جلوگیری یا کاهش گستره این اکوسیستم‌ها ضروری است. دست‌یابی به این هدف در گرو آگاهی و اطلاعات کافی و دقیق درباره روند تغییرات ایجاد‌شده در مانگروها در طول زمان است که می‌تواند نقش مهمی در کارایی و موفقیت برنامه‌های احیا و توسعه آنها داشته باشد. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تغییرات ایجاد‌شده در گستره مانگروهای استان هرمزگان در یک دوره زمانی 30 ساله است.
مواد و روش‌ها:
در این پژوهش برای بررسی تغییرات گستره مانگروها در طول زمان، از تصاویر ماهواره لندست مربوط به مقاطع زمانی 1986، 2000 و 2016 استفاده شد. پیش‌پردازش‌های لازم بر روی تصاویر با استفاده از نرم‌افزار Idrisi انجام گرفت و پس از استخراج نقشه‌های پوشش گیاهی مانگرو در مقاطع زمانی ذکر‌شده، تغییرات گستره مانگروهای زون‌های رویشگاهی خمیر، قشم، تیاب، سیریک و جاسک در نرم‌افزار ArcGIS تجزیه و تحلیل شد و مقادیر متوسط تغییرات وسعت رویشگاه‌ها در دو دوره زمانی قبل و بعد از سال 2000 و نیز تمام دوره 30 ساله محاسبه و بررسی شد.
نتایج و بحث:
نتایج این پژوهش نشان داد که در میان زون‌های رویشگاهی مورد بررسی (خمیر، قشم، تیاب، سیریک و جاسک)، زون رویشگاهی خمیر بیشترین مقدار متوسط کاهش وسعت (64/4- هکتار در سال) و زون رویشگاهی سیریک بیشترین مقدار متوسط افزایش وسعت (5/23 هکتار در سال) را در دوره 30 ساله داشتند. نتایج همچنین نشان داد که در دوره زمانی 2000 تا 2016، زون‌های رویشگاهی سیریک و قشم به ترتیب بیشترین مقدار متوسط افزایش و کاهش وسعت را در میان زون‌های مورد بررسی داشتند (به ترتیب با مقادیر متوسط تغییرات وسعت برابر با 47/32 و 38/21- هکتار در سال). تجزیه‌و‌تحلیل تغییرات وسعت مانگروها در رویشگاه‌های مختلف نشان داد که به رغم کاهش وسعت کلیه رویشگاه‌های مانگرو استان هرمزگان در دوره زمانی پس از سال 2000، رویشگاه سیریک دارای افزایش قابل‌توجه وسعت در این دوره زمانی نسبت به دوره پیش از سال 2000 بود که دلیل آن جنگل‌کاری با گونه‌های حرا و چندل در پهنه‌های گلی این رویشگاه در سال‌های اخیر بوده است.
نتیجه‌گیری:
نتایج بررسی تغییرات گستره مانگروهای استان هرمزگان نشان داد که روند تغییرات گستره مانگروهای استان هرمزگان در طول دوره 30 ساله از سواحل خلیج فارس به دریای عمان به‌صورت افزایشی بوده است که نشان‌دهنده تاثیر عوامل مختلف محیطی بر نحوه تغییرات وسعت مانگروهای استان در طی زمان است. در نهایت می‌توان گفت نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند با فراهم آوردن اطلاعات به‌روز و دقیق در زمینه تغییرات وسعت رویشگاهی استان هرمزگان به برنامه‌ریزی‌های اثربخش برای انجام اقدامات حفاظتی و احیای مانگروهای استان کمک قابل‌توجهی کند.
