اصغر عبدلی؛ فهیمه رشیدآبادی
چکیده
ارزیابی کمی فراوانی ماهیان اساس تحقیقات علمی و مدیریت جمعیت‌های آنها است. مطالعات جمعیتی درباره آزادماهیان رودخانه ای نشان داده است که به طور طبیعی تنوع در فراوانی عددی این ماهیان در مقیاس های فضایی - زمانی یک قاعده است و جمعیت های قزل آلای خال قرمز از این قاعده مستثنی نیستند. درک این تنوع و تغییرات به دلایل متعدد از جمله برای طراحی ...
بیشتر
ارزیابی کمی فراوانی ماهیان اساس تحقیقات علمی و مدیریت جمعیت‌های آنها است. مطالعات جمعیتی درباره آزادماهیان رودخانه ای نشان داده است که به طور طبیعی تنوع در فراوانی عددی این ماهیان در مقیاس های فضایی - زمانی یک قاعده است و جمعیت های قزل آلای خال قرمز از این قاعده مستثنی نیستند. درک این تنوع و تغییرات به دلایل متعدد از جمله برای طراحی و تفسیر مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی و برای نظارت بر استراتژی های مدیریت ماهیگیری بسیار حائز اهمیت است. هدف از مطالعه حاضر برآورد و بررسی تغییرات مکانی و زمانی تراکم قزل آلای خال قرمز (Salmo trutta) در رودخانه های پارک ملی لار و همچنین بررسی رابطه بین تراکم ماهیان در این رودخانه ها با تراکم بی مهرگان کف زی به عنوان غذای اصلی آن ها بود. به طور کلی هدف ارزیابی وضعیت قزل آلا در این منطقه برای برنامه ریزی حفاظت و مدیریت جمعیت های قزل آلا در آینده در مقابل اثرات انسانی و تغییر اقلیم بود. به علت کوچک بودن رودخانه های پارک ملی لار، برای دستیابی به برآوردهای جمعیت قابل اطمینان، تراکم ماهیان با استفاده از روش حذفی لو کرن محاسبه شد. تعداد کل ماهیان صید شده بعد از دو مرحله حذف، با منطقه مورد نظر استاندارد و به صورت تراکم در هر 100 متر مربع از سطح رودخانه بیان شد. برای بررسی تغییرات زمانی فراوانی ماهیان، نتایج مطالعه تراکم در سال 1388 با نتایج مطالعه تراکم این گونه در سال 1396به صورت کیفی مقایسه گردید. با توجه به محاسبات صورت گرفته در سال 1388 بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به تراکم ماهیان قزل آلا در ایستگاه دلیچای (آرو)، لار ( گزل دره) و سیاه پلاس ( به ترتیب 44، 43.2 و 33.4 در 100 متر مربع) و کمترین فراوانی مربوط به لار ( خرسنگ) و لار ( سرخک) ( به ترتیب 10.5 و 11.5 در 100 متر مربع ) بود. در سال 1396 بیشترین تراکم قزل آلا به ترتیب مربوط به رودخانه های سیاه پلاس، دلیچای (ورآرو) و الرم ( به ترتیب 175، 118 و 112 در 100 متر مربع ) بود و کمترین تراکم در رودخانه‌های دلیچای ( پایین دست) و آب‌سفید ( به ترتیب 48 و 49 در 100 متر مربع ) مشاهده شده است. توزیع و فراوانی آزادماهیان رودخانه ای در درجه اول توسط غذا و فضا تنظیم می شود. تنوع مشاهده شده در فراوانی عددی ماهیان قزل آلای خال قرمز در مقیاس منطقه ای نشان دهنده تنوع در کیفیت و دسترسی به زیستگاه این گونه در پارک ملی لار است. پیش بینی می شد که تنوع زیستگاهی همچنین با تاثیر بر فراوانی بی مهرگان آبزی که به عنوان منبع اصلی طعمه برای آزادماهیان رودخانه‌ای محسوب می شوند، تراکم ماهیان قزل آلای خال قرمز را در رودخانه های مختلف این منطقه تحت تاثیر قرار داده باشد. برخلاف پیش بینی ها 1388 نتایج آنالیز رگرسیون (R2= 0.02, p value= 0.72) و همبستگی اسپیرمن (r = 0.24) رابطه معنی داری را بین تراکم ماهیان و بی‌مهرگان کف زی در رودخانه های پارک ملی لار نشان نداد. یکی از دلایل این عدم همبستگی احتمالا مرتبط با صید ماهیان قزل آلا در پارک ملی لار در گذشته می باشد که با وجود وفور طعمه در برخی رودخانه‌ها ماهیان از تراکم کمی برخوردار بوده اند . نتایج مقایسه تراکم ماهیان در سال های 1388 و 1396 نشان داد که تراکم قزل آلا در رودخانه های لار در سال 1396در وضعیت مناسب-تری نسبت به سال 1388 می باشند. با توجه به اینکه در سال 1393 سازمان حفاظت محیط زیست صدور مجوزهای صید در این منطقه را متوقف نموده است یکی از علل افزایش تراکم ماهیان احتمالا اثر مثبت ممنوعیت صید بر این گونه است. نظر به اینکه فراوانی ماهیان قزل آلا در رودخانه های پارک ملی لار به لحاظ فضایی – زمانی متغیر می باشد ، نظارت پیوسته و ارائه برنامه‌های مدیریتی مناسب با افزایش گرمایش جهانی و آسیب پذیری این گونه ارزشمند به تغییرات دمایی برای حفظ این ماهیان در رودخانه های پارک ملی لار ضروری است. ضمن آنکه با توجه به تغییر اقلیم و در خطر انقراض بودن سایر جمعیت های قزل آلای خال قرمز در دیگر زیستگاه هایش باید از این جمعیت به عنوان یک جمعیت پشتیبان حفاظت نمود.
ریحانه دهقان؛ خسرو پیری؛ اصغر عبدلی
چکیده
سابقه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی آلودگی اندوتوکسین به تفکیک اندوتوکسین کل، اندوتوکسین آزاد و متصل به ذرات از سرچشمه رودخانه جاجرود تا سد لتیان و ورودی آب این سد به تصفیه خانه تا آب خروجی و تصفیه شده به منظور شناسایی منبع و سرنوشت انواع اندوتوکسین، شناسایی نقاط کلیدی و بحرانی این آلاینده نوظهور در طول مسیر رودخانه جاجرود و همچنین ...
بیشتر
سابقه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی آلودگی اندوتوکسین به تفکیک اندوتوکسین کل، اندوتوکسین آزاد و متصل به ذرات از سرچشمه رودخانه جاجرود تا سد لتیان و ورودی آب این سد به تصفیه خانه تا آب خروجی و تصفیه شده به منظور شناسایی منبع و سرنوشت انواع اندوتوکسین، شناسایی نقاط کلیدی و بحرانی این آلاینده نوظهور در طول مسیر رودخانه جاجرود و همچنین تاثیر اجرای فرآیندهای تصفیه برکاهش اندوتوکسین تولید شده در هر مرحله و اطمینان از سطح پایین اندوتوکسین در آب آشامیدنی خروجی است؛ تا بر اساس آن نقاط کلیدی و بحرانی فعالیت اندوتوکسین شناسایی و مدیریت گردد.مواد و روش‌ها: نمونه برداری در فصل پاییز 1401در طول رودخانه جاجرود با در نظر گرفتن اثر فعالیت‌های انسانی، ورود فاضلاب به رودخانه، عمق آب و مسیر رودخانه از ایستگاه‌های آب نیک، بین آب نیک و فشم، فشم، بین فشم و لواسان، لواسان، دریاچه سد لتیان، خروجی آب بعد از دریاچه سد و سعید آباد و همچنین آب ورودی سد لتیان، به تصفیه خانه از آب خام ورودی، آب ورودی کلرزنی شده، آب جداسازی، صافی‌ها، اختلاط سریع و در نهایت آب خروجی از تصفیه خانه انجام شد. جهت نمونه برداری از بطری‌های شیشه ای تیره رنگ استفاده شد. نمونه‌ها در جای خنک نگهداری شد و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل گردید. جهت اندازه گیری فعالیت اندوتوکسین ابتدا خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب نمونه برداری اندازه گیری شد. سپس برای اندازه گیری اندوتوکسین به تفکیک اندوتوکسین کل، آزاد و متصل به ذرات از کیت LAL (Kinetic -Chromogeni LaL kit, Bioendo ™ KC0828 ) برای تعیین کمیت اندوتوکسین باکتری‌های گرم منفی استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج این پژوهش نشان داد سطح فعالیت اندوتوکسین در آب رودخانه جاجرود در ایستگاه‌های مختلف نمونه برداری متفاوت بود. میزان اندوتوکسین کل بین Eu/ml 53 تا 85 متغیر بود. اندوتوکسین آزاد و اندوتوکسین متصل به ذرات در ایستگاه‌های مختلف مقدار متفاوتی داشت. بیشترین میزان اندوتوکسین آزاد و متصل به ذرات به ترتیب در ایستگاه‌های خروجی دریاچه سد لتیان و دریاچه سد لتیان مشاهده شد. فعالیت اندوتوکسین کل، آزاد و متصل به ذرات در طی فرآیند تصفیه نیز متغیر بود. میزان اندوتوکسین کل در طی فرآیندهای مختلف بین Eu/ml 0.6 تا 9.4 مشاهده شد. بیشترین فعالیت اندوتوکسین آزاد در آب صافی‌های ته نشینی مشاهده شد در حالی که فعالیت اندوتوکسین متصل به ذرات در آب اختلاط سریع نسبت به سایر نمونه‌ها بیشتر بود. همچنین یک فرآیند کلیدی که نقش مهمی در میزان فعالیت اندوتوکسین هم در طی فرآیند تصفیه و هم در آب خروجی از تصفیه خانه فرآیند کلرزنی است. زیرا در طی این فرآیند ترکیب جامعه میکروبی تغییر خواهد کرد و بدین ترتیب با کاهش و یا افزایش باکتری‌های گرم منفی می‌تواند بر افزایش یا کاهش اندوتوکسین موثر باشد. همچنین میزان کلر آزاد در آب تصفیه شده نیز یکی از موارد حائز اهمیتی است که می‌تواند بر میزان اندوتوکسین پس از خروج از تصفیه خانه موثر باشد. از سوی دیگر کلرزنی سبب لیزسلولی می‌شودکه می‌تواند سطح اندوتوکسین آزاد و متصل به ذرات را نیز افزایش دهد. از جمله ایستگاه‌های کلیدی در طول رودخانه جاجرود نیز با توجه به نتایج به دست آمده آمده ایستگاه‌های نزدیک به مناطق مسکونی هستند که شامل فشم و لواسان زیرا این مناطق با توجه به سطح آلودگی بالایی که دارند محیط مناسبی را برای جامعه میکروبی و باکتری‌های گرم منفی ایجاد می‌کنند. نتیجه گیری: پیشنهاد می‌شود مطالعات عمیق‌تری در مورد تفاوت در جوامع میکروبی در طول رودخانه جاجرود و تعیین سطح نسبی باکتری‌های گرم منفی به خصوص در نقاط بحرانی با آلودگی بیشتر انجام گردد.
صالح محمودی؛ اصغر عبدلی
چکیده
سابقه و هدف: یافتن نیازهای زیستگاهی برای ماهیان در اکوسیستم های آبهای جاری عامل کلیدی در حفاظت و تصمیم گیری برای مدیریت آنهاست که متأسفانه اطلاعات علمی کافی در این زمینه وجود ندارد. هدف از انجام این مطالعه، شناخت طیف های بهینه از متغیرهای تاثیرگذار زیستگاهی برای گونه کولی ارومیه و مقایسه رویکردهای مختلف ترکیبی در ...
بیشتر
سابقه و هدف: یافتن نیازهای زیستگاهی برای ماهیان در اکوسیستم های آبهای جاری عامل کلیدی در حفاظت و تصمیم گیری برای مدیریت آنهاست که متأسفانه اطلاعات علمی کافی در این زمینه وجود ندارد. هدف از انجام این مطالعه، شناخت طیف های بهینه از متغیرهای تاثیرگذار زیستگاهی برای گونه کولی ارومیه و مقایسه رویکردهای مختلف ترکیبی در مدلسازی این گونه است.مواد و روش ها: در این مطالعه، زیستگاه گونه کولی ارومیه در رودخانه جاجرود در قالب 71 نقطه در تابستان 1398 نمونه برداری شد. متغیرهای فیزیکی زیستگاه از جمله عمق، سرعت آب و بستر اندازه گیری شدند. پس از نمونه برداری ماهیان با روش الکتروفیشینگ، طول کل ماهیان اندازه گیری شدند. منحنی های مطلوبیت زیستگاهی با روش تک متغیره توسعه داده شدند و سپس مطلوبیت زیستگاهی ترکیبی با روش های ضرب، حداقل، میانگین حسابی و میانگین هندسی محاسبه گردید. برای اعتبار سنجی نتایج از دو سنجه ی آماری میانگین قدرمطلق خطا (MAE) و ریشه میانگین مربع خطا (RMSE) استفاده شد.نتایج و بحث: در مجموع تعداد 235 قطعه ماهی گونه کولی ارومیه شامل 221 فرد بالغ و 14 فرد نابالغ صید شد که اندازه طول کل بدن آنها از 23 میلی متر تا 148 میلیم تر متغیر بود. متغیرهای فیزیک زیستگاه شامل عمق 56-6 سانتیمتر، سرعت جریان 29-4 سانتی متر بر ثانیه، و بستری با اندازه ذرات «شن خیلی ریز» تا «قلوه سنگ» بود. زیستگاه ترجیجی و بهینه برای این گونه شامل عمق 25-16 سانتیمتر، سرعت جریان 10-5 سانتی متر بر ثانیه و بستری با ساختار قلوه سنگی بود و در این میان مدل تک متغیره مبتنی بر بستر دارای کمترین خطا بود. از میان مدل های مطلوبیت زیستگاه ترکیبی روش های ضرب و حداقل با داشتن کمترین مقادیر سنجه‌های MAE و RMSE مدل های کم خطا، و روش های میانگین حسابی و میانگین هندسی با داشتن مقادیر بالاتر این سنجه ها، مدل های پر خطا تشخیص داده شد.نتیجه گیری: این نخستین مطالعه در رابطه با اکولوژی گونه کولی ارومیه در ایران است که به شناسایی زیستگاه بهینه این گونه پرداخته است. متغیر ساختار بستر بیش از دو متغیر عمق و سرعت جریان در انتخاب زیستگاه توسط این گونه تعیین کننده ست. همچنین در مدلسازی مطلوبیت زیستگاهی ترکیبی روش های ضرب و حداقل از اولویت و اهمیت برخوردار است.
مریم پیمانی؛ اصغر عبدلی؛ سیدداریوش مقدس
چکیده
سابقه و هدف: ورود گونه های ماهی مهاجم دراکوسیستم های آبی، سبب بروز انواع اثرات منفی اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی می شود. اولین گام در تجزیه و تحلیل مخاطرات ناشی از گونه های غیربومی، شناسایی خطر است و بر این اساس ابزارهای متعددی برای شناسایی و ارزیابی خطرات تهاجمی گونه های غیربومی به منظور پشتیبانی تصمیم گیرندگان ...
بیشتر
سابقه و هدف: ورود گونه های ماهی مهاجم دراکوسیستم های آبی، سبب بروز انواع اثرات منفی اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی می شود. اولین گام در تجزیه و تحلیل مخاطرات ناشی از گونه های غیربومی، شناسایی خطر است و بر این اساس ابزارهای متعددی برای شناسایی و ارزیابی خطرات تهاجمی گونه های غیربومی به منظور پشتیبانی تصمیم گیرندگان در تجزیه و تحلیل خطر تهاجمی این گونه ها ایجاد شده است. هدف این پژوهش ارزیابی قدرت تهاجمی گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز (Coptodon zillii) در حوضه آبریز تالاب شادگان (حوضه‌های آبریز کارون بزرگ و جراحی) با استفاده از برخی از این ابزارها می باشد.مواد و روش‌ها: میزان ریسک گونه در پروتکل ارزیابی ریسک سه ملیتی، بر اساس نتایج حاصل از دو بخش «احتمال استقرار» و «پیامد استقرار» تعیین گردید. در سیستم اطلاعات لیست سیاه آلمان-اتریش (GABLIS)، قدرت تهاجمی گونه با توجه به میزان پراکنش در محدوده مورد مطالعه ارزیابی شد. گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز در مدل AS-ISK، با توجه به حد آستانه منطقه ارزیابی، غربالگری گردید و با استفاده از روش Harmonia+، میزان تهاجم گونه بر اساس احتمال استقرار و گسترش گونه و اثرات زیست محیطی ناشی از آن محاسبه شد. همچنین تطبیق اقلیمی گستره بومی گونه مذکور و محدوده مورد مطالعه، با سیستم کوپن گایگر انجام شد.نتایج و بحث: نتایج پژوهش حاکی از بالا بودن رتبه احتمال قرار گرفتن گونه در مسیر معرفی، پتانسیل ورود، پتانسیل استقرار، پتانسیل گسترش و احتمال تأثیرات اقتصادی و زیست محیطی در محدوده مورد مطالعه، بر طبق ارزیابی ریسک سه ملیتی، می باشد. نتایج پروتکل GABLIS، نشان داد که گونه غیربومی تیلاپیا شکم قرمز به طور گسترده در منطقه ارزیابی ریسک پراکنده شده است و در لیست سیاه و زیر لیست مدیریت (b3) قرار گرفت. در ارزیابی ریسکAS-ISK ، عدد ریسک 44 شد که از حد آستانه مدل برای محدوده مورد مطالعه که برابر 5/22 است، بالاتر می باشد. این عدد گویای آن است که این گونه از ریسک تهاجمی بالایی در این منطقه برخوردار است. امتیاز کلی ریسک در روش Harmonia+ که تابعی از امتیاز تهاجم و تأثیرات گونه می باشد برای گونه تیلاپیا شکم قرمز بالا ارزیابی گردید. بر این اساس خطر استقرار و پراکندگی این گونه در محدوده مورد مطالعه زیاد بوده و تأثیرات زیست محیطی آن قابل توجه است. همچنین مشابهت بخش زیادی از طبقات اقلیمی محدوده مورد مطالعه با زیستگاه بومی گونه، حاکی از تطابق بالای اقلیمی بین محدوده مذکور و گستره بومی تیلاپیا شکم قرمز می باشد.نتیجه گیری: با توجه به اثرات منفی روزافزون گونه های غیربومی بر روی گونه های بومی و اکوسیستم ها، ضرورت استفاده از ابزارهای ارزیابی خطر بیش از پیش احساس می شود. با توجه به شواهد میدانی، روش‌های ارزیابی ریسک سه ملیتی (TRAG)، سیستم اطلاعات لیست سیاه آلمان-اتریش، مدل AS-ISK وHarmonia+ به خوبی توانستند میزان تهاجمی بودن گونه غیربومی تیلاپیا شکم قرمز را در حوضه آبریز تالاب شادگان نشان دهند. با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی ریسک و خطرات ناشی از این گونه به شدت توصیه می‌شود که اقدامات کنترلی و مدیریتی در سطح وسیع، با جدیت عملیاتی شود.
سیده نرجس طباطبائی؛ اصغر عبدلی؛ ایرج هاشم زاده سقرلو؛ فراهم احمدزاده؛ لوئیس برناتچز
چکیده
سابقه و هدف: پارک ملی لار به عنوان بهترین و منحصر به فردترین زیستگاه قزل آلای خال قرمز در ایران است. این ماهی در سایر زیستگاه های ایران به دلایل مختلفی مانند تخریب زیستگاه ها، آلودگی، برداشت شن و ماسه، وجود سد در مسیر رودخانه ها، ورود گونه های غیر بومی، صید بیش از حد و سایر تغییرات ناشی از فعالیت های انسانی در معرض ...
بیشتر
سابقه و هدف: پارک ملی لار به عنوان بهترین و منحصر به فردترین زیستگاه قزل آلای خال قرمز در ایران است. این ماهی در سایر زیستگاه های ایران به دلایل مختلفی مانند تخریب زیستگاه ها، آلودگی، برداشت شن و ماسه، وجود سد در مسیر رودخانه ها، ورود گونه های غیر بومی، صید بیش از حد و سایر تغییرات ناشی از فعالیت های انسانی در معرض تهدید قرار است. رودخانه دلیچای، یکی از زیستگاه های اصلی ماهی قزل آلای خال قرمز، شرایط اکولوژیکی متفاوتی نسبت به سایر رودخانه های پارک ملی لار دارد. در این مطالعه با توجه به وجود مانع فیزیکی غیر قابل عبور در دهانه رودخانه دلیچای، ترکیب ژنتیکی ماهیان قزل آلای خال قرمز این رودخانه با ماهیان دریاچه ای بررسی شد.مواد و روش ها: در این مطالعه از باله های جدا شده از ماهیانی که با الکتروشوکر در رودخانه صید شده بودند و از باله های ماهیانی که در دریاچه با استفاده از قلاب صید شده بودند استفاده شد. استخراج DNA با روش استخراج نمک با یک تیمار RNAas برای از بین بردن مولکول های RNA انجام شد. برای مقایسه تفاوت های ژنتیکی میان ماهیان رودخانه دلیچای و دریاچه سد لار از روش تعیین توالی نسل جدید استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل های آماری، آنالیز تجزیه به مولفه های اصلی، خوشه بندی و تشخیص ترکیب ژنتیکی ماهیان و آماره Fstبه کار گرفته شد.نتایج و بحث: در نتایج آنالیز تجزیه به مولفه های اصلی ماهیان قزل آلای خال قرمز دریاچه و رودخانه دلیچای در امتداد اولین مولفه اصلی (25.11 درصد تغییرات) کاملا از یکدیگر جدا شدند. اما در راستای سایر مولفه های اصلی با یکدیگر همپوشانی داشتند. تحلیل داده ها به روش خوشه بندی نیز در تمام گروه بندی ها افراد متعلق به رودخانه دلیچای و دریاچه را به صورت دو گروه مجزا نشان داد که سهم هر یک از گروه های دلیچای و دریاچه در یکدیگر بسیار جزئی و ناچیز بود. همچنین میزان تمایز محاسبه شده در بین جمعیت های رودخانه دلیچای و دریاچه معنی دار بود. دلیل این تمایز می تواند عدم امکان مهاجرت و دسترسی ماهیان رودخانه دلیچای به دریاچه سد لار و بالعکس، به علت وجود تور فلزی در لوله های انتقال آب پایه پل جاده روی رودخانه در دهانه رودخانه دلیچای باشد. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که ماهیان قزل آلای خال قرمز رودخانه دلیچای رفتار ساکن بودن داشته و تمایلی به مهاجرت به دریاچه حتی در صورت عدم وجود این مانع فیزیکی نداشته اند. رفتار ساکن بودن به علت کم بودن تراکم ماهیان و برآورده شدن نیازهای زیستی و زیستگاهی آنها و عدم نیاز به مهاجرت پدید می آید.نتیجه گیری: در کل نتایج این مطالعه نشان داد که ماهیان قزل آلای خال قرمز رودخانه دلیچای و ماهیان دریاچه ترکیب ژنتیکی متفاوتی داشته و به طور معنی داری از یکدیگر متمایز هستند. در هر صورت، تمایز بالای ماهیان رودخانه دلیچای و احتمال ایزوله شدن این جمعیت و عدم امکان دسترسی ماهیان دریاچه و سایر رودخانه های پارک ملی لار به این رودخانه نیازمند بازنگری و اتخاذ روش های مدیریتی مطلوبتر و کارآمدتر می باشد.
سیدداریوش مقدس؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ حسین رحمانی
چکیده
سابقه و هدف: معرفی عمدی یا سهوی گونه های ماهیان غیربومی به اکوسیستم های طبیعی کشور به دنبال تأمین هدف های آبزی پروری، پرورش ماهیان زینتی و کنترل زیستی بوده است. برخی از این ماهیان غیربومی در محیط های آبی طبیعی و مزرعه های پرورش ماهی مهاجم شده و پتانسیل آن را دارند که پیامدهای اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجهی را به دنبال ...
بیشتر
سابقه و هدف: معرفی عمدی یا سهوی گونه های ماهیان غیربومی به اکوسیستم های طبیعی کشور به دنبال تأمین هدف های آبزی پروری، پرورش ماهیان زینتی و کنترل زیستی بوده است. برخی از این ماهیان غیربومی در محیط های آبی طبیعی و مزرعه های پرورش ماهی مهاجم شده و پتانسیل آن را دارند که پیامدهای اقتصادی و اکولوژیکی قابل توجهی را به دنبال داشته باشند. از طرفی ریشه کنی گونه های ماهیان غیربومی بویژه در محیط های طبیعی بزرگ، غیرممکن یا بسیار پرهزینه است. در همین راستا، استفاده از مدل هایی که قابلیت شناسایی و غربال گری گونه های غیربومی که پتانسیل مهاجم شدن در زیستگاه های معرفی شده را دارند در حال افزایش است. هدف این پژوهش، ارزیابی پتانسیل مهاجم شدن گونه ماهی تیلاپیای شکم قرمز Coptodon zillii در صورت ورود به تالاب بین المللی انزلی است. مواد و روش ها: از مدل غربال گری تهاجمی گونه های غیربومی آبزی1 برای ارزیابی مهاجم شدن احتمالی تیلاپیای شکم قرمز در صورت معرفی استفاده شده است. این مدل قادر است گونه های آبزی غیربومی از جمله ماهیان غیربومی را با توجه به حد آستانه منطقه ارزیابی در دو گروه مهاجم یا غیرمهاجم احتمالی قرار دهد. همچنین تطابق اقلیمی بین گستره بومی تیلاپیای شکم قرمز و تالاب انزلی با سیستم اقلیمی کوپن-گایگر2 و نرم افزار کلایمچ3 انجام شده است. در ارزیابی تغییرات اقلیم در مدل AS - ISK از سناریوی احتمالی تغییر اقلیم آینده بر اساس مطالعات مربوطه موجود استفاده شده است. نتایج و بحث: خروجی ارزیابی با مدل AS - ISK عدد خطر 44 بود که بالاتر از 75/11 حد آستانه مدل برای تالاب انزلی بوده و بیانگر بالا بودن پتانسیل مهاجم شدن تیلاپیای شکم قرمز در صورت ورود به تالاب انزلی است. همچنین تطابق اقلیمی بین زیستگاه اصلی تیلاپیای شکم قرمز و تالاب انزلی با استفاده از سیستم اقلیمی کوپن-گایگر بالا بود و حداقل یکی از زیستگاه های بومی تیلاپیای شکم قرمز در این سیستم در طبقه اقلیمی مشابه با تالاب انزلی قرار دارد. خروجی مدل Climatch برای این گونه 0.87 به دست آمد که نشان دهنده تطابق بالای اقلیمی بین گستره بومی این گونه و منطقه ارزیابی – تالاب انزلی - بود. ارزیابی تغییرات اقلیم مدل AS - ISK در نتیجه نهایی ارزیابی، اثر افزایشی داشت. فاکتورهایی که در نتیجه ارزیابی تیلاپیای شکم قرمز بیشترین تأثیر را داشتند شامل تطابق اقلیمی، تغییر اقلیم احتمالی، ویژگی های زیست شناختی و وضعیت مهاجم شدن آن در دیگر منطقه های خارج از گستره بومی اش بودند. مقایسه نتایج استفاده از این مدل برای گونه غیربومی تیلاپیای شکم قرمز در تالاب انزلی و چند منطقه دیگر در کشورهای همسایه نشان داد که این گونه غیربومی در این منطقه ها هم از پتانسیل بالای مهاجم شدن برخوردار بود. نتیجه گیری: با توجه به اینکه گونه های ماهیان غیربومی همواره مورد توجه برای توسعه آبزی پروری در کشور هستند. برای اجتناب از پیامدهای زیانبار محیط زیستی یک ابزار ارزیابی سریع نیاز است. ارزیابی پتانسیل مهاجم شدن گونه های ماهیان غیربومی با مدل AS -ISK می تواند برای پیش بینی پتانسیل مهاجم شدن ماهیان غیربومی در حوضه آبریز تالاب انزلی و دیگر منطقه ها به منظور کمک به مدیران حفاظت، تصمیم گیران و سیاست گذاران طرح های آبزی پروری مورد استفاده قرار گیرد.
کمال خضری؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ حسین ولیخانی؛ جابر اعظمی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه برای ارزیابی کیفیت آب و طبقه بندی وضعیت اکولوژیکی رودخانه ها، سنجه های زیادی برمبنای تغییرهای ساختار اکولوژیک گونه ها گسترش پیدا کرده اند. هدف از این مطالعه ارزیابی وضعیت اکولوژیک، بیان نحوه تاثیر کاربری زمین ها و سنجش کارایی متداول ترین سنجه های اکولوژیک برای ماهیان و ماکروبنتوزها در ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه برای ارزیابی کیفیت آب و طبقه بندی وضعیت اکولوژیکی رودخانه ها، سنجه های زیادی برمبنای تغییرهای ساختار اکولوژیک گونه ها گسترش پیدا کرده اند. هدف از این مطالعه ارزیابی وضعیت اکولوژیک، بیان نحوه تاثیر کاربری زمین ها و سنجش کارایی متداول ترین سنجه های اکولوژیک برای ماهیان و ماکروبنتوزها در ارزیابی زیستی رودخانه جاجرود می باشد. مواد و روش ها: در مطالعه حاضر، نمونه‌برداری از آب، ماکروبنتوزها و ماهیان در 10 ایستگاه درآبان ماه سال1394 انجام گردید. پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی شامل دما، کدورت، سرعت و عمق آب، اسیدیته، هدایت الکتریکی، BOD5، نیترات، آمونیوم، فسفات، اکسیژن محلول و کلیفرم مدفومی در محل یا پس از نمونه برداری مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نمونه برداری ماکروبنتوزها با استفاده از سوربر سمپلر با سه تکرار در هر ایستگاه صورت گرفت و ماهیان نیز با استفاده از دستگاه الکتروشوکر نمونه برداری شدند. بمنظور ارزیابی یکپارچگی رودخانه جاجرود از سنجه های مختلف فیزیکی و شیمیایی، ماکروبنتوزها و ماهیان استفاده شد. همچنین برای تحلیل ارتباط ماکروبنتوزها و ماهیان با متغیرهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی از آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (CCA) استفاده گردید. نتایج و بحث: درمجموع، 481 عدد ماهی شامل 8 گونه صید و تعداد کل ماکروبنتوزها 2435 عدد از 15 خانواده شمارش شد. بیشترین و کمترین تعداد ماهیان صید شده بترتیب از گونه سگ ماهی برگ (Oxynoemacheilus bergianus) و سگ ماهی تیغه دار غربی (Paracobitis malapterura) بود. بیشترین درصد فراوانی کل ماکروبنتوزها متعلق به خانواده Baetidae از راسته Ephemeroptera و کمترین درصد فراوانی به Polycentropodidae از راسته Trichoptera تعلق داشت. نتایج آزمون تحلیل تطبیقی متعارف (CCA)، سنجه EPT/CHIR را برای ماکروبنتوزها بهتر از دیگر سنجه ها برای تعیین سلامت اکولوژیکی آب بیان کرد. از طرف دیگر، سنجه یکپارچگی اکولوژیکی کار (KBI) برای ماهیان بخوبی در اکوسیستم جاجرود، قابل استفاده است. نتیجه گیری: این مطالعه، اولین مطالعه ای است که با بکارگیری همزمان سنجه ماهیان و ماکروبنتوزها همراه با پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب، وضعیت اکولوژیکی اکوسیستم رودخانه جاجرود را ارزیابی می کند. از یافته های این مطالعه می توان به این نتیجه رسید که فاضلاب‌های شهری- روستایی، زهاب کشاورزی و سد لتیان بیشترین تاثیر منفی را بر ساختار موجودهای زنده این رودخانه داشته‌اند.
حسین ولی خانی؛ اصغر عبدلی؛ بهرام حسن زاده کیابی؛ فرشاد نجات؛ محمد صادق صبا؛ میلاد خسروی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 29-44
چکیده
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، به‌عنوان تهدیدی بزرگ برای تنوع‌زیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگی‌های تولیدمثلی، عادت‌های غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماری‌ها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis ...
بیشتر
سابقه و هدف: ماهیان مهاجم، به‌عنوان تهدیدی بزرگ برای تنوع‌زیستی اکوسیستمهای آبی مطرح هستند. ماهیان تیلاپیا از جمله ماهیانی هستند که به دلیل ویژگی‌های تولیدمثلی، عادت‌های غذایی و رفتاری و مقاومت بالا به شرایط محیطی، آلودگی و بیماری‌ها، مهاجم تلقی شده و تاکنون دو گونه غیربومی Coptodon zillii و Oreochromis aureus و یک گونه بومیIranocichla hormuzensis از این ماهیان در ایران گزارش شده است. در سال‌های اخیر، ماهیان تیلاپیای غیربومی پیامدهای اکولوژیکی و اقتصادی قابل‌توجهی در ایران و کشورهای همسایه داشته‌اند. هدف از این پژوهش بررسی اولیه وضعیت ماهیان غیربومی تیلاپیا در استان خوزستان می‌باشد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از آبان 1393 تا شهریور 1394برای تعیین فراوانی دو گونه ماهی تیلاپیا C. zillii و O. aureus در تالاب شادگان و میزان عرضه آنها در برخی بازارهای ماهی، در استان خوزستان، انجام شده است. همچنین حضور یا عدم حضور این ماهیان در تعدادی از مراکز تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی استان نیز ارزیابی شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که میزان صید و عرضه تیلاپیا C. zillii فراوانی بالایی داشته و این ماهی به یکی از گونه‌های غالب تالاب شادگان تبدیل شده است. در این پژوهش گونه O. aureus از تالاب شادگان صید نشد اما مشاهدات نشان می‌دهد که این گونه، به‌ویژه در رودخانه‌ها، در حال گسترش به سایر نقاط بوده و از لحاظ فراوانی نیز در حال افزایش است. ماهیان تیلاپیا به‌ویژه C. zillii در برخی از مزارع پرورش ماهی به آفت تبدیل شده و میزان تولید ماهیان گرمابی را کاهش دادهاند. همچنین حضور این گونه ها در مراکز تکثیر بچه ماهی، احتمال انتقال آنها به سایر مناطق را افزایش داده است. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد که در حال حاضر بهترین راهکار مبارزه با ماهیان تیلاپیا در این استان، جلوگیری از ورود آنها به سایر منابع آبی (به‌ویژه از طریق فعالیت‌های آبزیپروری) باشد. همچنین انجام پژوهش‌های مستمر برای مشخص شدن جنبه‌های مختلف این معرفی‌ها، پیشبینی پتانسیل گسترش دامنه پراکنش و پایش منظم باید مورد توجه قرار گیرد. در مجموع، باید روشی ترکیبی برای کنترل و کاهش این گونه‌ها به همراه مدیریت مناسب اکولوژیکی آب، کاهش آلودگی آب‌ها و کاهش فشار صیادی گونه‌های بومی اتخاذ شود.
شفق کمال؛ اصغر عبدلی؛ مجید بختیاری؛ محمود کرمی
دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388
چکیده
در این مطالعه بعضی ویژگی های زیست شناسی شامل فراوانی طول و سنی ، ضریب چاقی ، پارامترهای رشد بر تالانفی ، نمایه غدد جنسی ، هم آوری و قطر تخمک ماهی گورخری Aphanius sophiae چشمه علی دامغان از مهر 1383 تا آبان 1384 مورد بررسی قرارگرفت . نمونه برداری به صورت ماهانه صورت گرفت و 535 نمونه با تور دستی (ساچوک ) با چشمه یک میلی متر صید شدند. نسبت جنسی ماهیان 1 ...
بیشتر
در این مطالعه بعضی ویژگی های زیست شناسی شامل فراوانی طول و سنی ، ضریب چاقی ، پارامترهای رشد بر تالانفی ، نمایه غدد جنسی ، هم آوری و قطر تخمک ماهی گورخری Aphanius sophiae چشمه علی دامغان از مهر 1383 تا آبان 1384 مورد بررسی قرارگرفت . نمونه برداری به صورت ماهانه صورت گرفت و 535 نمونه با تور دستی (ساچوک ) با چشمه یک میلی متر صید شدند. نسبت جنسی ماهیان 1 ♂ : 1/367 ♀ به دست آمد. اختلاف معنی دار بین نسبت جنسی ماهیان ماده و نر مشاهده شد . χ2=12.877, p= (( 0.000 مطالعه فراوانی طول و سنی نشان داد ، ماهیان ماده در مقایسه با ماهیان نر به طول بلندتر و سن بیشتری دست می یابند. ضریب چاقی ماهیان نر به طور معنی دار از ماهیان ماده بیشتر بود .(F=40.037, p= ( 0.000 دوره رسیدگی جنسی این ماهیان حدود 6 ماه تخمین زده شد. اوج نمایه غده جنسی ماهیان ماده اردیبهشت ماه به دست آمد. قطرتخمک ها بین 53/0 تا 73/2 میلی متر به دست آمد.
روح الله میرزایی؛ محمود کرمی؛ افشین دانه کار؛ اصغر عبدلی
دوره 6، شماره 2 ، دی 1387
چکیده
شنگ (Lutra lutra) پستانداری نیمه آبزی از خانواده Mustelidae است که در راس هرم غذایی قرار دارد. رودخانه جاجرود در شرق تهران یکی از زیستگاه های این جانور است که در این پژوهش موردتوجه قرار گرفته است. این رودخانه به طول تقریبی 140 کیلومتر از دامنه جنوبی البرز مرکزی سرچشمه گرفته و در نهایت از مسیل شریف آباد پس از مصارف آبیاری وارد دشت ورامین می شود. برای ...
بیشتر
شنگ (Lutra lutra) پستانداری نیمه آبزی از خانواده Mustelidae است که در راس هرم غذایی قرار دارد. رودخانه جاجرود در شرق تهران یکی از زیستگاه های این جانور است که در این پژوهش موردتوجه قرار گرفته است. این رودخانه به طول تقریبی 140 کیلومتر از دامنه جنوبی البرز مرکزی سرچشمه گرفته و در نهایت از مسیل شریف آباد پس از مصارف آبیاری وارد دشت ورامین می شود. برای بررسی وضعیت پراکنش شنگ در منطقه موردمطالعه از روش استاندارد استفاده شد. اساس این روش بر مبنای بررسی نمایه های گونه است به این ترتیب 16 ایستگاه مطالعاتی در امتداد رودخانه و در فواصل حداقل حدود 5 کیلومتری انتخاب و در امتداد 600 متر نمایه های شنگ، برخی ویژگی های زیستگاه مانند پوشش گیاهی و عرض رودخانه مورد بررسی قرار گرفت. مطابق نتایج به دست آمده 599 نمایه مختلف شنگ ( سرگین ، ردپا، لانه ، مکان غلتیدن و محل گذر) شناسایی شد که سرگین بیشترین فراوانی نمایه را به خود اختصاص داد (n=316) تنها در 6 ایستگاه نمایه های شنگ مشاهده و سه هسته مرکزی برای این جانور در رودخانه جاجرود شناسایی شد
احمد رضا محرابیان؛ اصغر عبدلی؛ حسین مصطفوی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ فراهم احمدزاده؛ مهرگان ابراهیمی
دوره 5، شماره 1 ، مهر 1386
چکیده
رویشگاه ها بستر اساسی تنوع گونه های گیاهی محسوب می شوند لذا بررسی رویشگاه ها به عنوان یکی ازمهم ترین مطالعات در اکوسیستم ها محسوب می شود. استان قم به دلیل موقعیت اکوتونی( تقاطع ناحیه کوهستانی ایران مرکزی در غرب و جنوب استان با کویر مرکزی در شرق استان ) دارای تنوع اکوسیستمی بالایی می باشد. در این مطالعه رویشگاه های استان که شامل طبیعی ...
بیشتر
رویشگاه ها بستر اساسی تنوع گونه های گیاهی محسوب می شوند لذا بررسی رویشگاه ها به عنوان یکی ازمهم ترین مطالعات در اکوسیستم ها محسوب می شود. استان قم به دلیل موقعیت اکوتونی( تقاطع ناحیه کوهستانی ایران مرکزی در غرب و جنوب استان با کویر مرکزی در شرق استان ) دارای تنوع اکوسیستمی بالایی می باشد. در این مطالعه رویشگاه های استان که شامل طبیعی و انسان زا می باشند مورد مطالعه قرا رگرفته اند. رویشگاه های طبیعی شامل کوهستانی ، بیابانی و تالابی می باشند. نوع دوم رویشگاه ها شامل حاشیه زمین های کشاورزی و رویشگاه های خرابه روی می باشد به علاوه در این مطالعه تنوع و غنای رویشگاه ها در واحد های زیست محیطی مختلف استان مورد ارزیابی قرار گرفته است. این ارزیابی با استقرار کوادرات در هر یک از رویشگاه ها صورت گرفته است. بالاترین تنوع مربوط به دره پلنگ دره در جنوب غربی استان و کمترین تنوع آن مربوط به دشت مسیله ( شوره زارهای شرق استان ) می باشد .
مهدی نادری جلوار؛ عباس اسماعیلی ساری؛ محمد رضا احمدی؛ سید جعفر سیف آبادی؛ اصغر عبدلی
دوره 4، شماره 2 ، دی 1385
چکیده
در این تحقیق به منظور بررسی اثرات کارگاه های پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان بر کیفیت آب رودخانه هراز و روند خودپالایی آن ، چهار کارگاه تکثیر و پرورش ماهی و ده ایستگاه نمونه برداری انتخاب شدند. اندازه گیری خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مواد مغذی آب شاملT^(°C) ، 〖DO〗^ pH,〖BOD〗_5 ، سخت کل ، TDS ، TSS ، کدورت ، EC ، 〖PO〗_4 ، 〖NH〗_4 ،NO〖 〗_3، 〖NO〗_2و در هر دو ...
بیشتر
در این تحقیق به منظور بررسی اثرات کارگاه های پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان بر کیفیت آب رودخانه هراز و روند خودپالایی آن ، چهار کارگاه تکثیر و پرورش ماهی و ده ایستگاه نمونه برداری انتخاب شدند. اندازه گیری خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مواد مغذی آب شاملT^(°C) ، 〖DO〗^ pH,〖BOD〗_5 ، سخت کل ، TDS ، TSS ، کدورت ، EC ، 〖PO〗_4 ، 〖NH〗_4 ،NO〖 〗_3، 〖NO〗_2و در هر دو ماه یک بار و در یک دوره یکساله صورت گرفت . نتایج حاصل از آنالیزها نشان داد که دامنه مقدار متوسط پارامترها در ایستگاه های مختلف در مدت بررسی برای دما، 7/11-9/8 درجه سانتی گراد، DO 3/11 – 7/8 میلی گرم در لیتر، BOD5 9/5- 95/2 میلی گرم در لیتر،PH 9/7-4/7 ، سختی کل 245- 160 میلی گرم در لیتر، TDS247- 209 میلی گرم در لیتر،TSS 156- 62 میلی گرم در لیتر ؛ کدورت NTU 76-2/21، EC 491-398 میکروموس بر سانتی متر ، 〖PO〗_4 115/0-014-0 میلی گرم در لیتر، 〖NH〗_4 783/0 -014-0 میلی گرم در لیتر،، 〖NO〗_3 49-1-74/0 میلی گرم در لیتر، وNO _2 021/0- 003/0 میلی گرم در لیتر متغیر بود. در این مطالعه مقادیر پارامتر های فوق در ایستگاه های مختلف دارای نوساناتی بوده و برخی از آن ها شامل DO ، TSS ، 〖NH〗_4 ، و کدورت در ایستگاه های مختلف اختلاف معنی داری داشتند که نتیجه تاثیر مزارع پرورش ماهی و خودپالایی رودخانه می باشد. این فاکتورها در فصول مختلف سال نیز در تغییر بوده که علت اصلی آن تغییر شرایط محیطی و شدت فعالیت کارگاه ها می باشد .
حسین مصطفوی؛ اصغر عبدلی
دوره 2، شماره 7 ، فروردین 1384
چکیده
رژیم غذایی سیاه ماهیان رودخانه های تالار و یاسالق(یکی از انشعابات رودخانه گرگانرود) در پاییز سال 1377 مورد مطالعه قرار گرفت. پس از تعیین ایستگاه ها در دو رودخانه مذکور، نمونه برداری ها توسط دستگاه الکترو شوکر و تورهای سالیک انجام شد، سپس 3/1 ابتدایی روده ماهی ها در سنین مختلف با میکروسکوپ اینورت و فرمول های لازم بررسی شدند. غذای اصلی این ...
بیشتر
رژیم غذایی سیاه ماهیان رودخانه های تالار و یاسالق(یکی از انشعابات رودخانه گرگانرود) در پاییز سال 1377 مورد مطالعه قرار گرفت. پس از تعیین ایستگاه ها در دو رودخانه مذکور، نمونه برداری ها توسط دستگاه الکترو شوکر و تورهای سالیک انجام شد، سپس 3/1 ابتدایی روده ماهی ها در سنین مختلف با میکروسکوپ اینورت و فرمول های لازم بررسی شدند. غذای اصلی این ماهی ها را پریفتون ها تشکیل می دهند،4شاخه و 27 جنس از پریفتون ها شناسایی شده که بیشترین تغذیه ماهی ها در سنین مختلف در فصل فوق از شاخه کریزوفیت ها بوده است. غذای اصلی ماهی های هر دو رودخانه در سنین زیریکسال ولی در سنین بالاتر نوع رژیم غذایی با سنین پایینتر و در ماهی های دو رودخانه متفاوت بوده است
حسین مصطفوی؛ اصغر عبدلی
دوره 2، شماره 6 ، دی 1383
حسین مصطفوی؛ اصغر عبدلی
دوره 1، شماره 1 ، مهر 1382
