زهرا مشایخی؛ غلامعلی شرزه ای؛ افشین دانه کار؛ وحید ماجد
دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 69-88
چکیده
سابقه و هدف: روشهای ترجیح بیان‌شده دسته‌ای از روشهای ارزش‌گذاری اقتصادی کالاها و خدمات محیط زیستی به شمار می‌روند که به استخراج ترجیح‌های افراد برای کالاها و خدمات مزبور با استفاده از رفتار بیان‌شده آنها در یک موقعیت بازار فرضی می‌پردازند. این روش‌ها شامل دو روش کلی ارزش‌گذاری مشروط (CVM) و آزمون انتخاب (CE) هستند که از مبنای ...
بیشتر
سابقه و هدف: روشهای ترجیح بیان‌شده دسته‌ای از روشهای ارزش‌گذاری اقتصادی کالاها و خدمات محیط زیستی به شمار می‌روند که به استخراج ترجیح‌های افراد برای کالاها و خدمات مزبور با استفاده از رفتار بیان‌شده آنها در یک موقعیت بازار فرضی می‌پردازند. این روش‌ها شامل دو روش کلی ارزش‌گذاری مشروط (CVM) و آزمون انتخاب (CE) هستند که از مبنای نظری مشترکی در توضیح رفتار انتخاب برخوردارند. بر اساس نظریه اقتصاد نئوکلاسیک، برآوردهای WTP/WTA حاصل از این دو روش باید یکسان باشند، با وجود این، در سال‌های اخیر بررسی‌هایی انجام شده که نشان داده‌اند این برآوردها متفاوت هستند. هدف این تحقیق، مقایسه رویکرد آزمون انتخاب و ارزش‌گذاری مشروط در استخراج میزان تمایل به پذیرش (WTA) برای حفاظت و بهبود وضعیت محیط زیستی جنگل‌های حرا است. مواد و روش‌ها: برای دست‌یابی به این هدف، WTA مردم محلی ساکن در روستاهای مجاور این جنگل‌ها برای تغییر در وضعیت کیفی جنگل‌ها بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از طریق پرسش‌نامه ارزیابی شد. پرسش‌نامه آزمون انتخاب (CE) و ارزش‌گذاری مشروط (CV) با فرمت انتخاب دوگانه دوبعدی تنظیم و از مردم محلی درباره سناریوهای فرضی با محتوای برداشت کمتر از خدمات استفاده‌ای جنگل‌های حرا و در ازای آن جبران درآمد ازدست‌رفته با معیارهای تمایل به پذیرش سؤال شد. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از مدل لاجیت شرطی و لاجیت دوتایی تحلیل شدند. نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد که افراد وقتی با فرمت‌های مختلفی از سؤالات فرضی مواجه می‌شوند، پاسخ متفاوتی می‌دهند. نتایج مدل لاجیت شرطی نشان داد بیش از نیمی (75/57 %) از پاسخ‌دهندگان برای پذیرش ریسک محیط زیستی ناشی از حفاظت، تمایل به دریافت غرامت دارند و از دیدگاه آنها، ویژگی امکان گردشگری درجنگل‌های حرا بیشترین ارزش نهایی (233940 ریال در روز) را نسبت به ویژگی‌های حراچینی و صید ماهی دارد. نتایج مدل لاجیت دوتایی برای داده‌های پژوهش CVM نیز نشان داد که 99 درصد از پاسخ‌دهندگان تمایل به پذیرش گزینه‌های کاهش میزان برداشت از جنگل‌های حرا و مشارکت در امر حفاظت را دارند. میانگین WTA هر خانوار روستایی نیز 331411 ریال در روز (9942330 ریال در ماه) به دست آمد. سپس مقادیر رفاه برآورد‌شده توسط دو روش با هم مقایسه شدند. مقایسه نتایج برآوردهای رفاه حاصل از CVM و CE نشان داد که ارزش برآورد‌شده از طریق روش CVM حدود یک ششم مقادیر به‌دست‌آمده از طریق روش CE (1959000 ریال در روز) است. همچنین نتایج نشان دادند که روش CE از پتانسیل بیشتری برای توضیح رفتار انتخاب مصرف‌کنندگان برخوردار است. چرا که در روش CVM فقط ویژگی قیمت برای توصیف کالای مورد ارزش‌گذاری استفاده می‌شود و انتخاب افراد تحت تاثیر مقدار پیشنهادی قیمت و نیز متغیرهای اقتصادی اجتماعی انجام می‌شود در حالی‌که در روش CE برای توصیف کالا و سناریوهای تغییر محیط زیست از ویژگی‌های چندگانه آن کالا استفاده می‌شود که در کنش متقابل با ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی پاسخ‌دهندگان سبب انتخاب‌های افراد می‌شوند. ضمن این‌که روش CE برای برآورد تغییرات رفاه در سطوح مختلف تغییر در وضعیت محیط زیست کارایی دارد در حالی‌که روش CVM ارزش تغییر در یک سطح را برآورد می‌کند و آن هم سطح بالای حفاظت است. نتیجه‌گیری: به دلیل واگرایی نتایج نمی‌توان گفت اعتبار نتایج کدام روش بیشتر است. تنها می‌توان گفت در روش CE با به دست آوردن اطلاعات مفید درباره WTA نهایی افراد جامعه برای ویژگی‌های مختلف که در پروژه یا طرح پیشنهادی بهبود می‌یابند، می‌توان به تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران در امر تعیین اولویت بین جنبه‌های مختلف تصمیم‌گیری کمک کرد.
