منیره موسی بیگی؛ فاطمه میرزابیگی
دوره 14، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 175-188
چکیده
سابقه و هدف: جنگل‌ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش‌های وسیعی از آنهادر نتیجه آتش‌سوزی از بین می‌رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها وگیاهان را طعمه خود می‌سازد، بهطوریکهمیانگین سالانه حریق در جنگل‌های جهان شش تا چهاردهمیلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه‌های مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها، ...
بیشتر
سابقه و هدف: جنگل‌ها از منابع ارزشمند طبیعی هستند که همه ساله بخش‌های وسیعی از آنهادر نتیجه آتش‌سوزی از بین می‌رود. این پدیده سالانه هزاران هکتار از درختان، درختچه‌ها وگیاهان را طعمه خود می‌سازد، بهطوریکهمیانگین سالانه حریق در جنگل‌های جهان شش تا چهاردهمیلیون هکتار تخمین زده شده است. یکی از راه‌های مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها، شناسایی نقاط بحرانی آتش‌سوزی در جنگل‌های منطقه است. این مهم ضرورت تحقیق در این زمینه را در راستای حفظ این منابع ارزشمند آشکار می‌سازد. منطقه حفاظت‌شده مانشت و قلارنگ در شمال استان ایلام و در بین سه شهرستان ایلام، شیروان چرداول و ایوان قرار دارد. این تحقیق برای پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه حفاظت‌شده مانشت و قلارنگ انجام شد.مواد و روش‌ها:مهم‌ترین عوامل موثر در فرآیند آتش‌سوزی جنگل با استفاده از تجربیات کارشناسان و پژوهشگران در مناطق مشابه، شامل 9 فاکتور از جمله تراکم پوششگیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه هستند. همچنین فرایندمدل‌سازی برای ارزیابی حساسیت خطر آتش‌سوزی جنگل در مدل تحلیل شبکه‌ای در سه مرحله انجام شد. بدین ترتیب ساختار مدل در نرم‌افزار SuperDecisionsتشکیل شد. ماتریس مقایسات زوجی به کمک طیف 1 تا 9 انجام و سپس سوپرماتریس مربوطه تهیه شد. در نهایت وزن نهایی معیارها برآورد شد.نتایج و بحث: نتایج نهایی به‌دست‌آمده از تحقیق حاضر نشان داد که وزن معیارهای تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما، جهت شیب، شیب، فاصله از جاده، فاصله از روستا، ارتفاع و فاصله از آبراهه به‌ترتیب دارای مقادیر 294/0، 226/0، 134/0، 121/0، 075/0، 051/0، 041/0، 029/0 و 025/0 هستند که عامل تراکم پوشش گیاهی، بارش، دما و جهت شیب بیشترین وزن را داشتند. درنهایت، با تلفیق این لایه‌ها با توجه به وزن‌های به‌دست‌آمده، در محیط نرم‌افزارARC GIS نقشه‌ی پهنه‌بندی تهیه شد. نتایج تحقیق نشان داد که مناطق با تراکم پوشش گیاهی بالای 50 درصد، جهتهای جنوبی و شیب‌های بالای 20 درصد مستعد خطر آتش‌سوزی هستند. همچنین جهتهای جنوبی و شرقی برای دریافت بیشترین میزان نور خورشید مشخص شد.که حدود 30 کیلومتر مربع (10 درصد) از مساحت کل منطقه در کلاس خطر خیلی زیاد و 62 کیلومتر مربع (20 درصد) از مساحت منطقه در کلاس خطر زیاد از نظر احتمال وقوع آتش‌سوزی قرار دارد. بنابراین، ضرورت دارد که اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی در این مناطق صورت گیرد.نتیجه گیری:در پژوهش حاضر نقشه پهنه‌بندی در 5 کلاس خطر خیلی، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد طبقه‌بندی شد و در نهایت نتایج حاصل نشان داد که با توجه به نقشه حاصل از اجرای مدل، شیب‌های بالای 20 درصد، جهتهای جنوبی و شرقی و مناطقی که تراکم پوشش گیاهی آن بالای 50 درصد است جزء مناطق با خطر زیاد و خیلی زیاد از نظر احتمال وقوع آتش‌سوزی هستند. بنابراین ضروری است که در این مناطق اقدامات لازم برای جلوگیری از احتمال وقوع آتش‌سوزی صورت گیرد.
