منیژه هادیان دهکردی؛ رسول وطن دوست؛ کریستف هرم؛ استفان سایمون
دوره 14، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 165-174
چکیده
سابقه و هدف: افزایش آلودگی‌های محیطی ناشی از رشد صنایع، جمعیت، ساخت‌وسازهای شهری، افزایش استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی و همچنین تغییرات شرایط اقلیمی باعث شده که در سال‌های اخیر متخصصان علوم و حفاظت و مرمت در جهان بر اهمیت کیفیت هوا در حفاظت و نگهداری آثار در محیط موزه تاکید بیشتری کنند و پژوهش در این زمینه به یکی از محورهای اصلی ...
بیشتر
سابقه و هدف: افزایش آلودگی‌های محیطی ناشی از رشد صنایع، جمعیت، ساخت‌وسازهای شهری، افزایش استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی و همچنین تغییرات شرایط اقلیمی باعث شده که در سال‌های اخیر متخصصان علوم و حفاظت و مرمت در جهان بر اهمیت کیفیت هوا در حفاظت و نگهداری آثار در محیط موزه تاکید بیشتری کنند و پژوهش در این زمینه به یکی از محورهای اصلی و بنیادین موضوع حفاظت پیشگیرانه مجموعه‌های موزه‌ای تبدیل شود. از این‌رو با توجه به اثرات مخربی همچون خوردگی فلزات، کاهش استحکام الیاف و تغییر رنگ که آلاینده‌های گازی ناشی از ترافیک و صنایع می‌توانند بر آثار تاریخی داشته باشند، غلظت گازهای NO2 و SO2در کتابخانه و موزه ملی ملک و موزه رضا عباسی در دو منطقه مرکز و شمال شهر تهران مورد سنجش و پایش قرار گرفتند.مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری آلاینده‌های فوق با روش تیوب‌های غیرفعال پالمس در سالن‌ها و ویترین‌های نمایش این موزه‌ها در دو نوبت در تابستان و زمستان سال 1392 انجام شد. برای نمونه‌گیری از هر مکان سه تیوب استفاده می‌شود که یکی از آنها به عنوان تیوب شاهد کاملا بسته است. سپس غلظت گاز دی اکسید نیتروژن با استفاده از طیف‌سنجی فرابنفش و غلظت گاز دی‌اکسید گوگرد به کمک روش یون کروماتوگرافی اندازه‌گیری شدند. همزمان با این بررسی‌ها اندازه‌گیری دما و رطوبت نسبی داخل ویترین و سالن نمایش هم به وسیله دیتالاگر به مدت یک سال و در فواصل زمانی 15 دقیقه انجام شد. اندازه‌گیری میزان سرعت تبادل هوا در ویترین‌های نمایش با روش ردیابی گاز دی‌اکسید کربن به وسیله دستگاه قابل‌حمل مدلVAISALA,GM70, GMP222 به مدت 24 ساعت صورت گرفت.نتایج و بحث: نتایج آزمایشات و اندازه‌گیری‌های ریزاقلیمی دما و رطوبت در این دو موزه نوسانات زیادی به‌ویژه در رطوبت در آنها نشان می‌دهد که تحت تاثیر شرایط محیطی بیرون است و نشان‌دهنده تبادل هوای زیاد و عدم کارایی لازم سیستم‌های هواساز در این دو موزه است. مقایسه نتایج مربوط به گازهای آلاینده مورد اندازه‌گیری نیز نشان می‌دهد که غلظت آلاینده‌ها در موزه رضا عباسی بیشتر از موسسه کتابخانهوموزهملیملکاست. مجاورت مستقیم این موزه با خیابان اصلی و قرارگیری آن در نزدیکی دامنه کوه و عدم جابه‌جایی هوا در این منطقه نقش مهمی در افزایش غلظت آلاینده‌ها در موزه رضا عباسی دارد. همچنین غلظت گاز دی اکسید نیتروژن در فصل تابستان بیشتر از زمستان و بالعکس غلظت گاز دی‌اکسید گوگرد در زمستان بیشتر از تابستان است. با توجه به سرعت تبادل هوای ویترین‌های دو موزه و غلظت گازهای آلاینده در آنها مشاهده می‌شود که اگرچه نیمه‌بسته بودن ویترین‌ها و کاهش سرعت تبادل هوا تاثیر زیادی بر کاهش غلظت گاز دی‌اکسید نیتروژن دارد اما به‌طور شگفت‌انگیزی غلظت گاز دی‌اکسید گوگرد در داخل و خارج از ویترین‌ها تفاوت چشمگیری را نشان نمی‌دهد. لازم به ذکر است که با توجه به نوع آثار موجود و مصالح مورد استفاده در ساخت ویترین‌ها که اساسا شیشه و فلز هستند هیچ نوع منبع داخلی برای این آلاینده در ویترین‌ها شناسایی نشد.نتیجه‌گیری: در مجموع بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد موقعیت مکانی موزه‌ها در بافت شهری، مجاورت یا عدم مجاورت آنها به خیابان‌های اصلی و پرتردد و سرعت تبادل هوا نقش مهمی در غلظت آلاینده‌های خارجی در محیط‌های داخلی موزه‌ها دارند. علاوه بر این نتایج نشان می‌دهد که غلظت گازهای آلاینده در محیط هر دو موزه بالاتر از حد مجاز برای حفاظت از آثار است. با توجه به اثرات مخرب این آلاینده بر آثار اجرای یک طرح حفاظت پیشگیرانه و دفع خطر برای موزه‌های مذکور توصیه می‌شود. این توصیه‌ها طی یک مقاله جداگانه و در همین ارتباط مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.
