اسفندیار جهانتاب؛ محمد جعفری؛ بابک متشرع زاده؛ علی طویلی؛ نصرت الله ضرغام
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 107-122
چکیده
سابقه و هدف: افزایش آلودگی آب و خاک باعث ایجاد مسائل و مشکلات محیط زیستی زیادی می‌شود. آلوده شدن منابع خاک و آب به ترکیبات مختلف آلی و معدنی به دلیل ارتباط نزدیک این دو با تغذیه موجودات زنده و به دلیل دخالت مستقیم آنها در تأمین غذای موجودات زنده ازنظر جنبه‌های محیط‌زیستی و سلامت انسان دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش بررسی توانمندی ...
بیشتر
سابقه و هدف: افزایش آلودگی آب و خاک باعث ایجاد مسائل و مشکلات محیط زیستی زیادی می‌شود. آلوده شدن منابع خاک و آب به ترکیبات مختلف آلی و معدنی به دلیل ارتباط نزدیک این دو با تغذیه موجودات زنده و به دلیل دخالت مستقیم آنها در تأمین غذای موجودات زنده ازنظر جنبه‌های محیط‌زیستی و سلامت انسان دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش بررسی توانمندی گونه‌های گیاهی مرتعی Stipagrostis plumosa ، Calotropis procera و Medicago sativa تحت تیمارهای کمپوست زباله شهری و بیوچار (هرکدام در سه سطح 0، 1 % و 2 % وزنی) در پالایش خاک‌های آلوده به ترکیبات نفتی با تاکید بر فلز سنگین نیکل در شرایط گلخانه‌ای است.مواد و روش‌ها: برای کشت گلخانه‌ای، از منطقه آلوده به ترکیبات نفتی پازنان گچساران، خاک برداشت شد. کشت در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 5 تکرار انجام شد. پس از دوره کشت شش‌ماهه، اندم‌های هوایی و زیرزمینی گیاهان برداشت و برخی از خصوصیات مهم در خاک و فلز نیکل در گیاهان اندازه‌گیری شد. مقدار کل فلز نیکل با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه‌گیری شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل آماری اطلاعات اندازه‌گیری‌شده از آزمون تجزیه واریانس و آزمون مقایسه میانگین چنددامنه‌ای دانکن در محیط نرم‌افزار SPSS استفاده شد. شاخص‌های فاکتور انتقال (TF)، فاکتور پالایش (RF) و فاکتور تجمع بیولوژیکی (BCF) برای ارزیابی توانمندی گیاهان استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد مقدار TF نیکل در گونه S. plumosa بزرگتر از یک و به‌طور معنی‌داری از گونه‌های M. sativa و C. procera بیشتر بود. با توجه به اینکه مقدار TF در گونه S. plumosa بزرگتر از یک است، گونه S. plumosa می‌تواند طی عمل گیاه استخراجی باعث جذب و استخراج نیکل از خاک شود. بیشترین مقدار RF (فاکتور پالایش) برای فلز نیکل در گونه C. procera و تیمار بیوچار 1 و 2 درصد به میزان 08/0 و کمترین مقدار RF در گونه S. plumosa و تیمار شاهد به میزان 02/0 بود. نتایج نشان داد کاربرد تیمارهای بیوچار و کمپوست زباله شهری باعث افزایش میزان pH و هدایت الکتریکی خاک محیط کشت گونه‌های گیاهی نسبت به شاهد شد. نتایج نشان داد تیمار بیوچار 2 درصد دارای بالاترین مقادیر نیتروژن، پتاسیم و فسفر بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد تیمار کمپوست 2 درصد دارای بیشترین درصد کربن آلی خاک و تیمار شاهد دارای کمترین درصد کربن آلی خاک بود. بیشترین مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی در تیمار بیوچار 2 درصد و کمترین مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی در تیمار شاهد بود. نتایج اثر متقابل گونه و تیمار (بیوچار و کمپوست) بر ویژگی‌های طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک گیاهان معنی‌دار شد. تیمارهای (بیوچار و کمپوست) استفاده‌شده در تحقیق حاضر باعث افزایش طول ساقه، طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک نسبت به تیمار شاهد شدند. به‌طورکلی تیمار بیوچار 2 درصد دارای بیشترین طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره و وزن کل خشک بود.نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، گونه S. plumosa می‌تواند طی عمل گیاه‌استخراجی باعث جذب و استخراج نیکل از خاک شود، همچنین بیوچار 2 درصد بیشترین تاثیر را در ارتقاء گیاه‌پالایی نیکل داشت. بنابراین با توجه به نتایج تحقیق حاضر می‌توان گونه S. plumosa را به‌عنوان گیاهی مناسب برای گیاه‌پالایی فلز نیکل در خاک‌های آلوده در مناطق نفتی استفاده کرد.
لیلا تبریزی؛ سیاوش محمدی؛ مجتبی دلشاد؛ بابک متشرع زاده
دوره 13، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 37-48
چکیده
گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) گیاهی چندساله و از تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و نوشابه‌سازی استفاده می‌شود. برای بررسی رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری در همزیستی با قارچ میکوریزا آربسکولار تحت تنش فلزات سنگین سرب و کادمیوم، تحقیقی در سال 1391 بر اساس یک آزمایش گلدانی در گلخانه پردیس کشاورزی ...
بیشتر
گیاه دارویی رزماری (Rosmarinus officinalis L.) گیاهی چندساله و از تیره نعناعیان (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، غذایی و نوشابه‌سازی استفاده می‌شود. برای بررسی رشد و عملکرد گیاه دارویی رزماری در همزیستی با قارچ میکوریزا آربسکولار تحت تنش فلزات سنگین سرب و کادمیوم، تحقیقی در سال 1391 بر اساس یک آزمایش گلدانی در گلخانه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارها شامل قارچ میکوریزا در دو سطح تلقیح و عدم تلقیح میکوریزا و فلز سنگین در پنج سطح بدون فلز، سرب 150، سرب 300، کادمیوم 40 و کادمیوم 80 میلیگرم در کیلوگرم خاک بودند. صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی در بوته، طول ساقه فرعی، تعداد برگ، سطح برگ، قطر یقه، وزنتر و خشک اندام هوایی، وزن خشک برگ، نسبت وزن خشک برگ به وزن خشک اندام هوایی، درصد اسانس و عملکرد اسانس اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت فلزات سنگین سرب و کادمیوم در خاک میزان رشد و عملکرد در رزماری کاهش یافت. اما تلقیح گیاهان با قارچ میکوریزا باعث افزایش آنها در شرایط تنش فلزات سنگین شد و رشد و عملکرد را در چنین شرایطی بهبود بخشید. بیشترین میزان وزن تر و خشک اندام هوایی در گیاهان میکوریزی و عدم کاربرد فلزات سنگین و کمترین میزان این صفات در گیاهان غیرمیکوریزی آلوده به کادمیوم 80 میلیگرم در کیلوگرم خاک حاصل شد که به ترتیب به میزان 63/57 و 46/79 درصد نسبت به گیاهان میکوریزی و عدم کاربرد فلزات سنگین کاهش یافت. همچنین بالاترین درصد و عملکرد اسانس رزماری به ترتیب در گیاهان غیرمیکوریزی آلوده به سرب 300 میلیگرم در کیلوگرم خاک و گیاهان میکوریزی غیر آلوده به فلزات سنگین به دست آمد.
منصوره کریمی؛ غلامرضا ثواقبی؛ بابک متشرع زاده
دوره 9، شماره 4 ، تیر 1391
چکیده
کشاورزی متمرکز و فعالیت های صنعتی در بسیاری از مناطق، کیفیت خاک را به گونه ای فزاینده کاهش داده است. این پژوهش به منظور بررسی ت اثیر اصلاح کننده های آلی و معدنی بر اصلاح خاک های آلوده اطراف معدن سرب و روی استان زنجان اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل دو اصلاح کننده آلی : باگاس نیشکر و سبوس برنج در سه سطح 25/1،5/2 و 5 درصد و سه اصلاح کننده معدنی ...
بیشتر
کشاورزی متمرکز و فعالیت های صنعتی در بسیاری از مناطق، کیفیت خاک را به گونه ای فزاینده کاهش داده است. این پژوهش به منظور بررسی ت اثیر اصلاح کننده های آلی و معدنی بر اصلاح خاک های آلوده اطراف معدن سرب و روی استان زنجان اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل دو اصلاح کننده آلی : باگاس نیشکر و سبوس برنج در سه سطح 25/1،5/2 و 5 درصد و سه اصلاح کننده معدنی : زئولیت در سه سطح 5، 10 و 15 درصد وزنی ، خاک فسفات در سه سطح 1، 3و 5 درصد وزنی ، سوپر فسفات تریپل در سه سطح 0075/0 ، 015/0 و 3/0 درصد و به همراه تیمار شاهد بودند. بعد از طی سه ماه دوره انکوباسیون، غلظت فلزات سنگین (سرب ، روی ، آهن و منگنز) در خاک اندازه گیری شد. سپس در گلدان ها گیاه شاهی کشت و پس از طی دوره رویشی و برداشت آن ، غلظت فلزات سنگین در شاخساره گیاه اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها (ANOVA) نشان داد که اثر تیمارها بر کاهش غلظت آهن ، منگنز ، سرب و روی در خاک و اندام هوایی شاهی معنی دار بود. کمترین غلظت سرب (mg/kg 17/28) در تیمار سطح اول سبوس برنج و بیشترین درصد کاهش غلظت روی در اندام هوایی شاهی (34%) در سطح دوم تیمار سبوس برنج مشاهده شد. با توجه به تاثیر تیمارهای آلی بر تثبیت فلزات سنگین در خاک و کاهش جذب آن ها توسط گیاه ، کاربرد مواد آلی در خاک های آلوده می تواند راه کار مفیدی درکنترل انتقال آلاینده ها باشد.
