مجتبی اسمعیل زاده؛ حسین مرادی
چکیده
سابقه و هدف: در سال های اخیر استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، جایگاه خاص خود را در بین عموم مردم پیدا کرد، که این امر موجب شناخت و معرفی گیاهان دارویی جهت کاربرد در صنایع داروسازی شده است. رویشگاه های طبیعی ایران به عنوان منابع ارزشمند ژنی تعدادی زیادی از گیاهان دارویی مفید می باشند که از جمله آنها می توان به ...
بیشتر
سابقه و هدف: در سال های اخیر استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، جایگاه خاص خود را در بین عموم مردم پیدا کرد، که این امر موجب شناخت و معرفی گیاهان دارویی جهت کاربرد در صنایع داروسازی شده است. رویشگاه های طبیعی ایران به عنوان منابع ارزشمند ژنی تعدادی زیادی از گیاهان دارویی مفید می باشند که از جمله آنها می توان به رشد خودرو زولنگ در شمال کشور اشاره نمود. زولنگ گیاهی علفی و چند ساله از خانواده چتریان است که به وفور در نواحی شمالی کشور رویش می کند. این گیاه با ارزش دارای ترکیب های دارویی نظیر: استیلن، فلاونوئید، ساپونین های تری ترپن می باشد.مواد و روش ها: این تحقیق جهت بررسی تأثیر ارتفاع بر ترکیب های آنتی اکسیدانی و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه زولنگ در سه ارتفاع(30، 100 و 300 متر از سطح دریا) از بخش سوادکوه استان مازندران که رویشگاه طبیعی این گیاه بود، انجام شد. گیاهان پس از جمع آوری و خشک شدن جهت اندازه گیری صفاتی نظیر: آنتی اکسیدان، فنل، فلاونوئید با حلال متانول عصاره گیری شدند و اندازه گیری انجام شد. همچنین جهت شناسایی ترکیب های اسانس، و درصد اسانس، به روش تقطیر با آب و دستگاه کلونجر استخراج اسانس صورت گرفت و با دستگاه کروماتوگرافی گازی(GC/MS) ترکیب های اسانس استحصال شده، شناسایی گردید.نتایج و بحث: بنابر نتایج این پژوهش، صفات آنتی اکسیدان، فنل، فلاونوئید و درصد اسانس در سطح یک درصد معنی دار (p<0.01) شدند. این نتایج بیانگر این موضوع است که ارتفاع ازسطح دریا می تواند روی ترکیب های فنلی و آنتی اکسیدانی گیاه زولنگ مؤثر باشد. همچنین این نتایج نشان می دهد که ترکیب های آنتی اکسیدانی و فنلی تحت تأثیر ارتفاع هستند. درصد مهار رادیکال آزاد DPPH در گیاهان برداشت شده از ارتفاع های300 متر بیشترین میزان را نشان داد که میزان درصد مهار این گیاهان نسبت به ارتفاع30 متر ازسطح دریا تا دو برابر افزایش یافت. میزان فلاونوئید ارتفاع30 و 100 متر ارتفاع ازسطح دریا اختلافی نشان نداد، اما نسبت به 300 متر اختلاف بیشتر بود. همچنین با افزایش ارتفاع، درصداسانس کاهش می یابد. نتایج حاصل از همبستگی صفات نشان می دهد که فلاونوئید و فنل با افزایش درصد اسانس افزایش یافته و ارتباط معنی داری دارند. همچنین صفت درصد مهار رادیکال آزاد DPPH ارتباط معکوسی با صفات درصد اسانس و فلاونوئید دارد. نتایج کروماتوگرافی گازی اسانس زولنگ نشان دادکه با افزایش ارتفاع، ترکیب هایی نظیر: D-Limonene و beta.-Sesquiphellandrene افزایش و ترکیب cis-.alpha.-Bisabolene کاهش یافت. نتایج حاصل از آنالیز اسانس این گیاه با دستگاه کروماتوگرافی(GC/MS)، نشان داد که مقدار ترکیب های شناسایی شده لزوما به ارتفاع وابسته نبوده و می تواند تابع عامل های دیگری باشد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که میزان مهار رادیکال آزاد DPPH باافزایش ارتفاع، افزایش می یابد اما روند میزان درصد اسانس به صورت معکوس با افزایش ارتفاع کاهش یافت. همچنین تفاوت معنی داری بین ارتفاع30 و100 متر از سطح دریا در فلاونوئید حاصل نشد. تعداد ترکیب های شناسایی شده حاصل از کروماتوگرافی گازی در ارتفاع 300 متر از سطح دریا بیشترین بود. درواقع از ارتفاع 30 تا100 متر تعداد ترکیب ها کم شده و از ارتفاع 100 تا 300 تعداد ترکیب های شناسایی شده بیشتر شده است. همچنین سه ترکیب D-Limonene، beta.-Sesquiphellandrene و cis-.alpha.-Bisabolene تابع ارتفاع از سطح دریا بودند.
