الهه واثقی؛ محمدرضا زارع مهرجردی؛ علیرضا نیکویی؛ حسین مهرابی بشر آبادی
چکیده
سابقه و هدف: با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از منطقه های کشور، نیاز روزافزون بخش‌های مختلف به آب، افزایش حجم فاضلاب‌های شهری، برنامه‌ریزی جهت اسـتفاده از پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری بـا لحاظ کردن جنبه‌های محیط زیستی به عنوان راهکاری مناسب برای جبران بخشی از این کمبودها و همچنین کـاهش آلـودگی‌هـا مورد توجه می‌باشد. ...
بیشتر
سابقه و هدف: با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از منطقه های کشور، نیاز روزافزون بخش‌های مختلف به آب، افزایش حجم فاضلاب‌های شهری، برنامه‌ریزی جهت اسـتفاده از پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری بـا لحاظ کردن جنبه‌های محیط زیستی به عنوان راهکاری مناسب برای جبران بخشی از این کمبودها و همچنین کـاهش آلـودگی‌هـا مورد توجه می‌باشد. پساب فاضلاب شهری بازیافت شده با مزایا و خطرات زیادی برای سلامت انسان و محیط زیست همراه است. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی ریسک کاربرد پساب در بخش‌های متقاضی با توجه به اولویت کاهش خطرهای استفاده از آن انجام گرفته است.مواد و روش‌ها: مقاله حاضر در سال 1395 با هدف ارزیابی ریسک کاربردهای پساب خروجی از تصفیه‌خانه شمال اصفهان انجام شد. اطلاعات آماری کیفیت پساب از نتایج آزمایشگاه‌های سازمان ها و ارگان‌های مربوطه به صورت ماهانه جمع‌آوری و میانگین‌گیری شد. با درنظر گرفتن 6 پارامتر کیفی مهم (PH، COD، BOD، TSS، TDS و TC) و با استفاده از استانداردهای محیط زیستی مرتبط با این پارامترها، سنجهای برای ارزیابی کیفیت فاضلاب تصفیه شده با عنوان سنجه جامع آلودگی (CPI)1 مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات منطقه‌ای و همچنین نشست‌های تخصصی با کارشناسان مطلع از وضعیت پساب خروجی از این تصفیه‌خانه چک لیست خطرها و چک لیست کنترل در قالب پرسشنامه تهیه شد. چک لیست‌ها توسط 69 کارشناس خبره تکمیل شد و با تعمیم روش فرانک و مورگان سنجه ریسک (RI)2 برای کاربردهای نهفته پساب در منطقه مطالعاتی محاسبه و با سنجه آلودگی مقایسه شد.نتایج و بحث: نتایج چک لیست‌های تکمیل شده نشان داد، بخش کشاورزی بیشترین نمره خطر را در مقابل بخش صنعت و بخش صنعت بیشترین نمره کنترل را در مقابل بخش کشاورزی داشته است. به طور کلی میانگین نمره موارد ششگانه چک لیست خطرها در بخش کشاورزی از تمام بخشها بیشتر می‌باشد و خطرهای وارده بر انسان در هر چهار بخش نسبت به دیگر خطرها نمره بالاتری دارد. مقایسه استانداردهای کیفی استفاده از پساب و کیفیت پساب خروجی تصفیه‌خانه نیز نشان داد که پارامتر کلیفرم اندازه‌گیری شده نسبت به بقیه پارامترها بیشترین فاصله را با حد استاندارد خود دارد، بنابراین اهمیت بالای این پارامتر در سلامت عمومی و ایمنی جامعه در محاسبه دو سنجه آلودگی و ریسک تأثیر زیادی داشته است. به طوریکه سنجه ریسک برای چهار بخش کشاورزی، فضای سبز، منابع طبیعی و صنعت به ترتیب 54.71 درصد، 23.97 درصد، 15.1 درصد، 6.22 درصد و سنجه نسبی آلودگی به ترتیب 43 درصد، 28 درصد، 21 درصد و 8 درصد بهدست آمد. نتایج این دو سنجه به طور کامل با هم مطابقت دارد و بخش کشاورزی دارای بیشترین سنجه آلودگی و ریسک بوده و اولویت کاهش ریسک را به خود اختصاص می‌دهد و کاربرد پساب به ترتیب در بخش‌های صنعت، منابع طبیعی و فضای سبز بحران های کمتری برای انسان و محیط در پی خواهد داشت.نتیجه گیری: بنابر نتایج این تحقیق، استفاده از پساب تصفیه‌خانه شمال در شرایط موجود برای مصرفهای صنعتی و منابع طبیعی (احیای بیابان‌ها) نسبت به مصرف های کشاورزی و آبیاری فضای سبز خطرهای کمتری دارد. بهطور کلی کاربرد پساب در صنایع آب‌بر و کاشت گیاهان غیرمثمر، افزایش دسترسی کشاورزان به منابع آبی با کیفیت بهتر و افزایش سلامت انسان و محیط زیست را به همراه خواهد داشت.
