کمال سیاه چشم؛ مهناز محمدی؛ سعید محمد سرورالدین
چکیده
سابقه و هدف:: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرایند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی1 حاصل سبب آزادسازی و تحرک عنصرهای فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. در این پژوهش، نمونه های خاک برداشته شده از اطراف روستای دوست بگلو (شمال غرب مشگین ...
بیشتر
سابقه و هدف:: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرایند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی1 حاصل سبب آزادسازی و تحرک عنصرهای فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. در این پژوهش، نمونه های خاک برداشته شده از اطراف روستای دوست بگلو (شمال غرب مشگین شهر) که یک منطقه کانه زایی و دگرسانی است، مورد بررسی قرار گرفت و گونه های شیمیایی، میزان مسمومیت زایی و منشأ عنصرهای سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn تعیین گردید.مواد و روش ها: در این پژوهش، غلظت کل و زیست دسترسپذیری عنصرهای سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn در 5 نمونه خاک سطحی توسط گونه بندی به روش استخراج ترتیبی (تسیر) در پنج فاز (تبادل پذیر، متصل به کربنات، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز، متصل به مواد آلی و فاز باقیمانده) و نرم افزار ترمودینامیکی Visual Minteq مورد ارزیابی واقع شد.نتایج و بحث: نتایج حاصل از روش استخراج ترتیبی معلوم می کند که بیشترین غلظت از مجموع غلظت کل هر 8 عنصر سنگین مورد مطالعه در فاز باقیمانده (تثبیت شده در ساختار کانی ها) قرار دارد. این مسئله نشان دهنده منشأ زمین زاد این عنصرها بوده و می تواند حاصل فرسایش و هوازدگی سنگ های منطقه در نظر گرفته شود. عنصر Sb در قیاس با دیگر عنصرها مورد بررسی غلظت بیشتری در فازهای بالقوه دسترس پذیر (تبادل پذیر، متصل به کربنات، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز و متصل به مواد آلی) داشته و احتمال مسمومیت زایی این عنصر بیشتر است. خروجی نرم افزار نشان داد که در نمونههای بیان شده گونه های غالب سرب به صورت Pb(SO4)22-، Pb2+ و PbSO4 (aq)، مس به صورت CuSO4 (aq) وCu2+ نیکل به صورت NiSO4(aq)، Ni2+ و NiSO4، آنتیموان به صورت Sb(OH)3، Sb(OH)2+ و Sb(OH)61-، به صورت روی Zn(SO4)22-، ZnSO4 (aq) و Zn2+، آرسنیک به صورت H3AsO3 و H2AsO4- کادمیوم به صورت Cd(SO4)22- و Cd2+ و گونه های غالب کروم به صورت CrSO4+، CrOHSO4 (aq) و HCrO4- حضور داشتند. عموماً گونههای آبگین آزاد عنصرهای بیان شده قابلیت تحرک بیشتری نسبت به گونههای دیگر دارند، در عوض غلظت این گونهها در مقایسه بسیار اندک است و بیشتر این عنصرها، بیشتر در قالب کمپلکسهایی با تحرک پذیری کم حضور دارند.نتیجه گیری: براساس نتایج استخراج ترتیبی؛ هر 8 عنصر مورد مطالعه، پتانسیل ریسک اکولوژیکی بالا و رخداد آلودگی قابل توجه در رسوب آبراهه و افق های سطحی خاک زراعی منطقه دوست بگلو را نشان می دهد. تحلیل یافته های نرم افزار Visual Minteq گویای آن است که فعالترین گونههای این عنصرها و غلظت مربوطه بین تمام انواع گونههای محتمل به ترتیب شامل: Cd2+ (49/1%)، CrOHSO4 (aq) (20/25%)، Cu2+ (38/%10)، Pb2+ (37/%1)، ZnSO4 (aq (83/18%) می باشد. از آنجایی که گونههای متحرکتر، غلظت پایینی داشته و از طرفی بنابر نتایج استخراج ترتیبی بیشترین مقدار عنصرهای مورد مطالعه در فاز باقیمانده حضور دارند، بنابراین میزان زیست دسترس پذیری و مسمومیت زایی این عنصرها ناچیز برآورد می شود. در حالت کلی می توان نتیجه گیری کرد که تنها درصد اندکی از عنصرها در فازهای زیست دسترس پذیر حضور دارند و نگرانی درباره احتمال تحرک عنصرها با تغییر شرایط محیطی و دسترسپذیری برای گیاهان را از بین می برد.
مهناز محمدی؛ کمال سیاه چشم؛ سعید محمد سرورالدّین
چکیده
سابقه و هدف: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. روستای دوستبگلو در ناحیه کوهستانی واقع در شمالغرب مشگین شهر، زمین های زراعی مشرف بر زون های ...
بیشتر
سابقه و هدف: اکسیداسیون زون های کانی سازی شده سولفیددار طی فرآیند هوازدگی در اثر واکنش های بیولوژیکی و شیمیایی تشدید شده و زهاب اسیدی (AMD) حاصله باعث آزادسازی و تحرک عناصر فلزی سمی و سنگین از سنگ مادر و تمرکز آنها در محیط خاک یا آب میشود. روستای دوستبگلو در ناحیه کوهستانی واقع در شمالغرب مشگین شهر، زمین های زراعی مشرف بر زون های دگرسانی گسترده ای را شامل است. مطالعات میدانی گویای این واقعیت می باشد که متأسفانه و بطور ویژه بیماریهای پوستی، کبد و همچنین سرطان در ساکنین این منطقه شیوع دارد. اهمیت آگاهی از میزان غنیشدگی فلزات سنگین در منابع خاک و پتانسیل بالای منطقه دوست بگلو برای کشت محصولات زراعی و باغی و ارتباط مستقیم این مسأله با سلامت انسان لزوم انجام این پژوهش جهت ارزیابی میزان آلایندگی فلزات سنگین و شناسایی منابع احتمالی آن را آشکار می سازد.مواد و روش ها: در این پژوهش غلظت کل و زیست دسترسپذیری عناصر سنگین As، Cd، Cu، Cr، Pb، Sb، Ni و Zn در 70 نمونه خاک سطحی توسط آنالیز ICP-MS مورد ارزیابی واقع شد. محاسبه میزان آلودگی نمونه های خاک با استفاده از شاخص های زمینزیستمحیطی مختلفی شامل شاخص اصلاح شدهی درجهی آلودگی، شاخص ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین خاک، شاخص بار آلودگی و شاخص ترکیبی نمرو؛ رخداد آلودگی با اهمیت عناصر مذکور را بازگو می کند.نتایج و بحث: نتایج بدست آمده از شاخص mCd، در بیشتر نمونه ها درجه آلودگی بالایی از عناصر Cu، Cr، Cd، Pb، Sb، Ni، Zn و As را نشان می دهد. مقادیر بالای شاخص ریسک اکولوژیکی (تا حدود 9/ 2076)، سطح خطر آلودگی جدی برخی نمونه ها را بازگو می کند. شاخص PLI در 10 نمونه مقادیر 1< PLI را داشت که بیانگر عدم آلودگی نمونه های مذکور می باشد ولی در بقیه نمونه ها، بارگذاری بالای آلودگی فلزات سنگین در خاک این منطقه دیده می شود. طبق شاخص نمرو، عناصر Cu، Pb، Sb و As و Cd در ردهی آلودگی زیاد قرار می گیرند. تحلیل آماری داده ها و محاسبات ضریب همبستگی ، آنالیز خوشه ای و آزمون PCA (چرخش واریمکس) گویای همبستگی مثبت و معنی دار بین عناصری چون Pb با کروم، آرسنیک و آنتیموان؛ Ni با کروم، کادمیوم و روی و همبستگی منفی آن با آرسنیک بوده و چنین ارزیابی می شود که عناصر مذکور منشأ مشابه و عمدتاً زمین زاد دارند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج شاخص های زمین زیست محیطی؛ هر 8 عنصر مورد مطالعه، پتانسیل ریسک اکولوژیکی بالا و رخداد آلودگی قابل توجه در رسوب آبراهه و افق های سطحی خاک زراعی منطقه دوست بگلو را نشان می دهند.