زینب فیض الهی؛ محمدرضا شهبازبگیان؛ سید عبدالکریم هاشمی؛ سیاوش شایان
چکیده
سابقه و هدف: کمبود منابع آب شیرین و مدیریت آن، به عنوان یکی از چالشهای اصلی بسیاری از کشورهای گرم و خشک که با کمبود منابع آب مواجه هستند میباشد. لذا سیاستگداری و رائه راهکارهایی با رویکرد آمایشی جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع آب یکی از الزامات مدیریت صحیح منابع آب میباشد؛ در این راستا مدیریت تقاضای منابع آب با رویکرد ...
بیشتر
سابقه و هدف: کمبود منابع آب شیرین و مدیریت آن، به عنوان یکی از چالشهای اصلی بسیاری از کشورهای گرم و خشک که با کمبود منابع آب مواجه هستند میباشد. لذا سیاستگداری و رائه راهکارهایی با رویکرد آمایشی جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع آب یکی از الزامات مدیریت صحیح منابع آب میباشد؛ در این راستا مدیریت تقاضای منابع آب با رویکرد برنامهریزی آمایش سرزمین یکی از مسائل بسیار مهم در بخش مدیریت آب در سطح جهان به حساب میآید. هدف از این مقاله تحلیل و مطالعه سازمان فضایی حاکم بر دشت میناب با استفاده از دانش پویایی سیستمها است که عوامل تاثیرگذار منفی بر منابع آب را شناسایی کرده و سیاستهایی در راستای مدیریت تقاضای منابع آب منطقه ارائه گردیده است. مواد و روشها: در پژوهش حاضر مکانیزم سیستمی حاکم بر بخشهای مهم متعامل با منابع آب دشت میناب به مثابه سازمان فضایی حاکم بر منطقه با رویکرد پویایی سیستمها در نظر گرفته شده است. در این مقاله ابتدا با استفاده از اصول دانش پویایی سیستمها سه بخش اقتصادی، اجتماعی و مکانیزم انتقال آب به هرمزگان با مطالعه دادها و اطلاعات مشاهدهای منطقه و نیز مصاحبه حضوری با کارشناسان و مسئولین منطقه در قالب حلقههای علتو معلولی با نرم افزار Vensem ترسیم و عملکرد آنها با نمودارهای مرجع که بر اساس آمار و اطلاعات مشاهداتی با نرمافزار اکسل ترسیم شده است تصدیق شده است. نتایج و بحث: دشت میناب از مناطق گرم و خشک ایران در استان هرمزگان است که عدم مدیریت تقاضای منابع آب باعث شده است که با تقاضای شدید آب و کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی روبهرو باشد. به منظور کاهش وابستگی به فعالیتهای کشاورزی پرآب و مدیریت تقاضای منابع آب، مکانیزم سیستمی سازمان فضایی هر سه بخش اقتصادی به صورت مجزا ترسیم شد. در این راستا زیرسیستم کشاورزی و جمعیتی هر کدام به طور مجزا از دو حلقه تعادلی و تقویتی تشکیل شده اند. در زیرسیستم کشاورزی، متغیرهای اصلی مکانیزم از جمله شاخص خشکسالی، سطح زیرکشت، میزان منابع آب زیرزمینی و میزان برداشت در طول زمان مورد تحلیل قرار کرفته است همچنین در زیر سیستم در جمعیتی جمعیت روستایی و شهری، میزان تقاضای آب شهری و شاغلان و بیکاران منطقه مورد تحلیل قرار گرفت و تاثیرات مثبت و منفی هر کدام از متغیرها به صورت سیستمی بر دیگر متغیرها مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس این زیرسیتمها به صورت جامع و در ارتیاط با هم در قالب ک مکانیزم سیستمی سازمان فضایی حاکم بر منابع آب دشت میناب ترسیم شدند. در نهایت با مطالعه سیستمی سازمان فضایی منطقه سه سیاست از درون مکانیزم سیستمی در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه استخراج گردید. نتیجه گیری: با تحلیل مکانیزم سیستمی حاکم بر سازمان فضایی دشت میناب و استخراج سیاستهای مربوطه سه سیاست به شرح ذیل ارائه شد؛ سیاست تقویت آبزیپروری مثل میگو تا سطح زیر کشت 5000 هکتار با ظرفیت تولید 30000 تن در سال در صورت مطالعه و سرمایهگذاری؛تقویت منطقه آزاد تجاری در آن منطقه تا سقف 100000 میلیون ریال (بر اساس سال پایه 1396) به دلیل برخورداری از نواحی ساحلی و همسایگی با کشورهای عربی؛ سیاست بازچرخانی آب به میزان 20 درصد فاضلاب شهری (به دلیل رشد جمعیت 20 درصدی در سال) و افزایش تقاضای آب شهری و فقدان زیرساختهای فاضلاب شهری در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه.
