نیما روحانی؛ طاهر رجائی؛ برات مجردی؛ احسان جباری؛ سید احمد شفیعی دارابی؛ مهران حیدری بنی
چکیده
سابقه و هدف: مطالعات متعددی پیرامون بررسی تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی انجام شده است. دسته‌ای از این پژوهش‌ها شامل مطالعه منابع آب سطحی می‌گردد. زیرا این منابع آب از طرفی بسیار متاثر از تغییرات آب‌هوایی است و از طرفی دیگر بر محیط پیرامونی و محیط زیست تاثیر گذارند. عمده مطالعات این حوزه با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی، ...
بیشتر
سابقه و هدف: مطالعات متعددی پیرامون بررسی تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی انجام شده است. دسته‌ای از این پژوهش‌ها شامل مطالعه منابع آب سطحی می‌گردد. زیرا این منابع آب از طرفی بسیار متاثر از تغییرات آب‌هوایی است و از طرفی دیگر بر محیط پیرامونی و محیط زیست تاثیر گذارند. عمده مطالعات این حوزه با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی، هیدرومتری و نیز تصاویر ماهوارههای مختلف می‌باشد. تصاویر ماهواره لندست به سبب قدمت نسبتا مناسب جهت مطالعه در حدود چند دهه مناسب می‌نماید. هدف پژوهش حاضر مطالعه تغییرات پهنه‌های آبی دریاچه نمک و تالا حوض سلطان با استفاده داده‌های هواشناسی ایستگاه‌های زمینی و نیز تصاویر ماهواره لندست به صورت کمی و کیفی است.مواد و روش‌ها: ابتدا با استفاده از پارامترهای اقلیمی موجود، دوره و گام‌های زمانی مطالعه مشخص شد. این پارامترها شامل میانگین دما، بیشینه و کمینه دما، بارندگی، رطوبت نسبی، تبخیر و غیره بود که در سه ایستگاه استان قم اعم از ایستگاه قم، سلفچگان و کهک اندازه‌گیری شده بودند. این کار با روندیابی و نیز بررسی تغییرات و جهش‌های اقلیمی در هریک از این پارامترها انجام گرفت. به نحوی که با استفاده از نمایش نموداری و آزمون آماری مناسب تغییرات خلاف معمول استخراج شد و آن سال از بازه مطالعه حذف گردید. در مرحله بعد تصاویر ماهوارههای لندست در زمان‌های انتخابی در مرحله قبل اخذ شد. این تصاویر پیش پردازش، پردازش و پس پردازش گردید. شاخص‌های مربوط به طبقه‌بندی چهار کلاس آب، خاک نمکی، خاک معمولی و پوشش گیاهی اعمال و در استان قم بومی سازی گردید.نتایج و بحث: براساس مطالعه تغییرات پارامترهای اقلیمی سال‌های نامناسب حذف و زمان‌های مطالعه از سال 1989 تا 2019 میلادی با گام‌های زمانی 5 ساله انتخاب گردید. طبقه‌بندی تصاویر مربوط به این زمان‌ها برای تالاب حوض سلطان دریاچه نمک و محیط پیرامونی آن‌ها با روش ماشین بردار پشتیبان در نرم افزار ENVI انجام گرفت. این طبقه‌بندی برای تصاویر هر هفت گام زمانی اجرا شد و مساحت هر یک از کلاس‌های آب، خاک نمکی، خاک معمولی و پوشش گیاهی، حاصل گردید. نتایج طبقه بندی باروش های بصری و تعدادی نمونه‌های زمینی کنترل شد. در مرحله بعد تغییرات کلاس‌ها نیز مدل‌سازی و محاسبه شد. میزان تغییر هر کلاس و تبدیل آن به سه کلاس دیگر بین گام‌های زمانی محاسبه شد و نتایج آن به صورت ماتریس تغییرات ارائه گردید. ماتریس تغییرات هم به صورت درصد تغییر و هم به صورت تغییرات با واحد متریک (مترمربع) نمایش داده شد. بر این اساس امکان بررسی عمده تغییرات هرکلاس و مطالعه آن فراهم شد.نتیجه‌گیری: به طور کلی روند تغییرات عناصر اقلیمی و نیز پهنه‌های آبی استان قم هم جهت بوده است. در بازه زمانی مورد مطالعه برای تالاب حوض سلطان، اواسط دوره مطالعه یعنی حدود سال 2004 میلادی با سطح زیر پوشش آب 61667 هکتار را می‌توان خشک‌ترین سال در بازه زمانی در نظر گرفت. در مورد دریاچه نمک نیز سال‌های 2004 تا 2014 خشک‌ترین سال‌ها طبقه‌بندی شده‌اند. سال 2009 با مساحت زیر پوشش آب در حدود 281 هکتار، خشک‌ترین سال بازه مطالعه است. بررسی این تغییرات با شناخت حوضه آریز هر دو پهنه آبی و تفاوت‌های آن‌ها اطلاعات ارزشمندی در اختیار محققان خواهد گذاشت.
