علی اکبر جعفرزاده؛ علی مهدوی؛ سید رشید فلاح شمسی؛ رسول یوسف پور
چکیده
سابقه و هدف: تاکنون سهم اکوسیستم های جنگلی در اقتصاد جهانی و سلامت بشر به طور گسترده در علم و سیاست مورد شناسایی قرار گرفته است. در جنگل های گرمسیری و نیمه گرمسیری، خدمات چندمنظوره از جمله ترسیب کربن، تولید چوب و غذا، تنظیم آب و اکوتوریسم مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از تحقیق های مختلف نشان داده که کارکردهای ...
بیشتر
سابقه و هدف: تاکنون سهم اکوسیستم های جنگلی در اقتصاد جهانی و سلامت بشر به طور گسترده در علم و سیاست مورد شناسایی قرار گرفته است. در جنگل های گرمسیری و نیمه گرمسیری، خدمات چندمنظوره از جمله ترسیب کربن، تولید چوب و غذا، تنظیم آب و اکوتوریسم مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از تحقیق های مختلف نشان داده که کارکردهای تولید و ذخیره آب دارای اولویت بیشتر در میان دیگر کارکردها بوده است. با یک تأخیر معنی دار نسبت به دیگر کشورها، در ایران نیز مطالعات مختلفی در سال‌های اخیر بویژه در جنگل‌های شمال، در ارتباط با شناسایی و ارزشگذاری خدمات اکوسیستم به انجام رسیده است. این مطالعه در نظر دارد تا مهم ترین خدمات اکوسیستم موجود در چشم‌انداز جنگل‌های حوزه میشخاص استان ایلام شامل تولید آب، ذخیره کربن، جلوگیری از هدر رفت خاک و کارکرد تولیدی را مورد بررسی و ارزش گذاری اقتصادی قرار دهد. مواد و روشها: در این مقاله 4 مورد از خدمات اکوسیستم جنگل‌های زاگرس در حوزه آبخیز میشخاص شهرستان ایلام از منظر اقتصادی مورد مطالعه و ارزش گذاری قرار گرفت. در این مطالعه برای محاسبه کارکرد تولیدی محصول های غیرچوبی جنگل مورد مطالعه از روش ارزش گذاری مستقیم بازار (ارزش فعلی خالص)، و برای برآورد خدمات اکوسیستمی شامل تولید آب، جلوگیری از فرسایش خاک و ذخیره کربن به ترتیب از مدل تولید آب 1InVEST، روش تجربی 2EPM اصلاح شده و محاسبه کربن کل (بیوماس هوایی، زیرزمینی، لاشبرگ و خاک) استفاده گردید. نتایج و بحث: کل ارزش گذاری اقتصادی خدمات بررسی شده برای منطقه، 549534 میلیون ریال به دست آمد، مجموع ارزش اقتصادی سالانه محصول های غیرچوبی جنگل‌های منطقه یعنی ارزش کارکرد تولیدی آنها 38508 میلیون ریال و ارزش اقتصادی سالانه برای هر هکتار 9.37 میلیون ریال به دست آمد که نقش زیادی در اقتصاد خانوارهای بهره بردار در منطقه دارد. در این تحقیق، ارزش اقتصادی کارکرد تولید آب معادل 5.58 میلیون ریال برای هر هکتار از اکوسیستم جنگلی منطقه به دست آمد. همچنین مشخص شد که کارکرد تولید آب دارای بیشترین ارزش بین دیگر خدمات اکوسیستمی مورد مطالعه بود و 43.7 درصد از سهم ارزش گذاری خدمات را به خود اختصاص داد. در ارتباط با جلوگیری از فرسایش خاک نتایج نشان داد که در اکوسیستم جنگل مقدار فرسایش خاک 1.05 تن در هکتار نسبت به میانگین دیگر کاربری‌های حوزه کمتر است و سالیانه در هر هکتار از جنگل‌های منطقه میزان 1050 کیلوگرم در هکتار از هدر رفت عناصر خاک جلوگیری می شود، که دارای ارزش ریالی 22 میلیون ریال می باشد. بعبارت دیگر جنگل‌های منطقه مورد مطالعه قادر هستند مانع از تحمیل حدود 90604 میلیون ریال خسارات ناشی از فرسایش و هدر رفت خاک شوند. در هر هکتار از این جنگل ها 24.25 تن ذخیره کربن وجود دارد که با توجه به سطح زیر پوشش این جنگل ها کل مقدار ذخیره کربن 169442 تن بوده که دارای ارزشی معادل 180049 میلیون ریال می باشد و اهمیت این جنگل ها را نشان می دهد، از کل ارزش گذاری خدمات صورت گرفته در منطقه، 32.8 درصد آن مربوط به کارکرد ذخیره کربن بوده است. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق بیانگر آن است که خدمات و کارکردهای محیط زیستی جنگل‌های منطقه رایگان نیستند و ارزش و بهای اقتصادی به ظاهر نهفته ای دارند که بسیار مهم اند و دارای ارزش ریالی خیلی بیشتری نسبت به ارزش های بازاری و قابل تبادل در بازار (برداشت محصول های غیرچوبی) هستند.
