صفا گوهری؛ احمدرضا محرابیان؛ راهله شکوهی شورمستی
چکیده
سابقه و هدف: داده های علم گرده شناسی، در علوم متنوعی چون سیستماتیک گیاهی، گرده شناسی عسل شامل بررسی و ارزیابی کیفیت وخلوص عسل، گرده شناسی هوا، چینه شناسی، پزشکی قانونی، آب وهواشناسی دیرینه، بازسازی پوشش های گیاهی دیرین، پیش بینی و شبیه سازی وقایع اقلیمی گذشته و پیش بینی وقایع اقلیمی آینده، باستان ...
بیشتر
سابقه و هدف: داده های علم گرده شناسی، در علوم متنوعی چون سیستماتیک گیاهی، گرده شناسی عسل شامل بررسی و ارزیابی کیفیت وخلوص عسل، گرده شناسی هوا، چینه شناسی، پزشکی قانونی، آب وهواشناسی دیرینه، بازسازی پوشش های گیاهی دیرین، پیش بینی و شبیه سازی وقایع اقلیمی گذشته و پیش بینی وقایع اقلیمی آینده، باستان شناسی، رده بندی و فیلوژنی و شناسایی حساسیت های فصلی، کاربرد دارد. به دلیل آن که بسیاری از گونه های گیاهی کاشته شده و زینتی در گروه عامل های آلرژی زا محسوب می گردند و با توجه به اینکه مطالعات کمی پیرامون گرده شناسی با رویکرد آلرژی زایی در ایران تحقق یافته است، بنابراین انجام یک مطالعه گرده شناسی و تهیه بانک اطلاعاتی گرده شناسی شهر تهران از اهمیت پایه ای در مطالعات آلرژی برخوردار است. هدف های این مطالعه بررسی صفات ریخت شناسی و ریزریخت شناسی، طبقه بندی و تهیه بانک اطلاعاتی گرده شناسی گونه های علفی و درختچه ای کاشته شده شهر تهران به روش میکروسکوپ الکترونی است.مواد و روش ها: شهر تهران با مساحتی حدود 600 کیلومترمربع به دلیل قرار گیری در دامنه های جنوبی البرز، وسعت جغرافیایی و قرارگیری در یک شیب ارتفاعی گسترده از شرایط اقلیمی متنوعی برخوردار است که در برگیرنده گونه های متنوع زینتی است. بنابراین با بررسی فلورهای چاپ شده و اطلاعات سازمان فضای سبز شهر تهران لیستی از گونه های تأثیرگذار و فراوان تهیه شد. سپس نمونه های گیاهی مورد نظر از رویشگاه های گیاهی جمع آوری و براساس روش های استاندارد، آبگیری و تثبیت شدند. سپس گونه های گیاهی با استفاده از فلورهای ایران و ایرانیکا شناسایی شدند. در نهایت دانه‌های گرده جدا شده از بساک را روی پایه‌های مخصوص میکروسکوپ الکترونی قرار داده و پس از پوشش دادن نمونه‌ها با فلز طلا با میکروسکوپ الکترونی نگاره[i] عکسبرداری شدند. سپس دانه های گرده براساس منابع معتبر گرده شناسی طبقه بندی و توصیف گردیدند.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه شامل تهیه یک منبع مدون تصویری بومی پیرامون دانه گرده 145 گونه درختچه ای و علفی کاشته شده شهر تهران می باشد. این 145 گونه گیاهی متعلق به 65 خانواده گیاهی شامل 95 گونه علفی و 50 گونه درختچه ای هستند. خانواده آفتابگردان با 16 گونه و خانواده گلسرخیان با 14 گونه، بیشترین نمونه ها را دارا هستند. از 131جنس مورد بررسی، 43 جنس آلرژی زا گزارش شده اند که خانواده آفتابگردان با دارا بودن 5 جنس آلرژی زا و سپس خانواده های سرو و زیتون با 3 جنس آلرژی زا بیشترین فراوانی گونه های آلرژی زا را در بین خانواده های مورد بررسی دارند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که درختچه های آلرژی زا فراوانی بیشتری نسبت به گیاهان علفی آلرژی زا دارند. این در حالی است که درختان و درختچه ها به دلیل تولید گرده فراوان تر و گرده افشانی با باد دارای تأثیرهای آلرژی زای بیشتری هستند. دانه های گرده این گونه ها به طور معمول کوچک بوده و می توانند در مسافت های طولانی پراکنده شوند و از ماندگاری بیشتری در هوا برخوردارند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که گرده های آلرژی زا نیز از تنوع ریختی بالایی برخوردارند البته تأثیر معنادار ریز ریخت شناسی دانه گرده در ایجاد آلرژی به مطالعات گسترده تری نیاز دارد.نتیجه گیری: دستاوردهای این مطالعه به عنوان یک الگو جهت مطالعات گرده شناسی و بویژه در پژوهش های آسم و آلرژی در کشور کاربرد خواهد داشت. همچنین این مطالعه در راستای تکمیل بانک اطلاعات گرده ای و اطلس گرده شناسی کشور انجام می گردد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در شهر تهران گونه های گیاهی زیادی بدون در نظر گرفتن ملاحظات آلرژی زایی کاشته شده که به عنوان یک هشدار مهم جهت مدیران اکولوژی شهر باید مد نظر قرار گیرد.
حسین مرادی زیناب؛ احمدرضا محرابیان؛ سیاوش نقی زاده؛ حسین مصطفوی؛ فرزانه خواجویی نسب
چکیده
سابقه و هدف: با افزایش نرخ نابودی تنوع زیستی در سال های اخیر روش های نوینی برای حفاظت پیدایش یافته اند. بعنوان نمونه شناساییناحیه هایی با تمرکز منحصربه فرد گونه های انحصاری و نیز زیستگاه گونه هایی با ارزش های ویژه مانند تمرکز گونه های دارویی و ژنتیکی و یامناطقی که به شدت در معرض تهدید قرار دارند می توان با می توان با صرف هزینه های کمتر ...
بیشتر
سابقه و هدف: با افزایش نرخ نابودی تنوع زیستی در سال های اخیر روش های نوینی برای حفاظت پیدایش یافته اند. بعنوان نمونه شناساییناحیه هایی با تمرکز منحصربه فرد گونه های انحصاری و نیز زیستگاه گونه هایی با ارزش های ویژه مانند تمرکز گونه های دارویی و ژنتیکی و یامناطقی که به شدت در معرض تهدید قرار دارند می توان با می توان با صرف هزینه های کمتر از بیشترین کارایی حفاظتی برخوردار شد.Onosma L در کشور ایران نیز تاکسون هایی حضور دارند که بدلیل تنوع بالا و تهدیدپذیری در اولویت حفاظتی قرار دارند، جنس .به عنوانیکی از این اولویت ها طبقه بندی می گردد که بواسطه اهمیت اکولوژیکی و دارویی و استقرار مرکز گونه زایی و تنوع آن در ایران، تعیین الگوهای پراکنش، اندمیسم و وضعیت حفاظتی آرایه های این جنس بسیار ضروری به نظر می رسد. مواد و روش ها: در این تحقیق، ابتدا بر اساس بانک اطلاعاتی تهیه شده از مطالعات میدانی قبلی و دادههای هرباریومی نقطه های انتشاربا قابلیت تفکیک پذیری ° 25 (grid cells) به گرید سلهای ArcGIS جغرافیایی گونه ها در نقشه ژئورفرنس ژئومورفولوژی ایران با نرم افزارUTM ( 20 کیلومتر × 20) °25 × استقرار یافته و منطقه های تنوع تعیین گردید. سپس براساس تنوع شرایط ژئومورفولوژیکی- اقلیمی،ایستگاه های متنوع برای ارزیابی انتخاب شد. سپس مطالعات میدانی در این ایستگاه ها براساس گرادیان ارتفاعی انجام گردید. در هر ایستگاه،بر اساس نوع رویشگاه و ویژگی های جمعیتی گونه ها سه تا پنج کوادرات استقرار یافت و در هر کوادرات سطح پوشش، تراکم، تنوع و سطح پوشش گونه هدف ارزیابی گردید. در هر کوادرات سه تا پنج فرد از هر گونه نمونه برداری و سپس از هر کوادرات نمونه خاک از سطح تاعمقی که ریشه استقرار دارد جمع آوری شد. به علاوه ویژگی های رویشگاه اعم از فیزیونومی رویشگاه ، تهدیدها و دیگر ویژگی های اکولوژیکی یادداشت گردید. افزون بر این نمونه های سند جمع آوری شده بر اساس روش های استاندارد تثبیت شده و ذخیره سازی شد. شناسایی تاکسون ها بر اساس فلورهای ایران، ایرانیکا و فلور عراق، فلور ترکیه، و شوروی سابق انجام شد. ارزیابی میزان تهدیدپذیری گونه ها بر اساس دستورالعمل منطقه ای فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، ارزیابی وضعیت حفاظتی رویشگاه ها بر اساس دستورالعمل اتحادیه جهانیحفاظت از طبیعت و رده بندی گونه های نادر نیز بر اساس ترکیبی از روشهای استاندارد انجام گرفت. نتایج و بحث: در این مطالعه الگوهای انتشار تعداد نه گونه با 106 جمعیت از این جنس با رویکرد ژئوبوتانیکی انجام شده است. از میان نمونه های بررسی شده تعداد یک گونه متعلق به زیربخش Asterotricha، دو گونه متعلق به زیربخش Heterotricha و شش گونه متعلق به زیربخش Haplotricha میباشد که تنها چهار گونه از کل گونه های مطالعه شده انحصاری ایران می باشند. دامنه پراکنش ارتفاعی گونه های مورد مطالعه 455 متر تا 2950 متر از سطح دریا می باشد که گونه ها بیشتر، رویشگاه های مرتفع کوهستانی (1500 تا 2500 متر) و کوهپایه ای (900 تا 1500 متر) را اشغال کرده اند که همراستا با نتایج مطالعات قبلی می باشد. بیشتر جمعیت ها در رویشگاه هایی با شیب ملایم تا نیمه تند با دامنه جنوبی و اقلیم نیمه مرطوب، مدیترانه ای و نیمه خشک پراکنش یافته اند. رویشگاه هایی با میانگین دمای سالیانه صفر تا ده درجه سانتیگراد، متوسط بارندگی سالیانه 200 تا 500 میلیمتر، عمق خاک کم و ساختارهای زمینشناسی رسوبی، آذرین، آتشفشانی-رسوبی بیشترین غنای گونه ای را به خود اختصاص داده اند. گونه های این جنس در مختصات جغرافیایی 37 تا 38 درجه عرض شمالی و 47 تا 48 درجه طول شرقی از بیشترین غنای گونه ای برخوردار هستند و غنای کلی گونه ها به سمت شمال کاهش نسبی و تدریجی نشان می دهد. همچنین گونه ی O. sabalanica بیشترین درجه تهدیدپذیری و گونه های O. microcarpa و O. elwendica کمترین درجه تهدیدپذیری را به خود اختصاص داده اند و گونه های O. sabalanica و O. subsericea از نادرترین گونه های مورد مطالعه این جنس در منطقه محسوب می شوند. نتیجه گیری: گونه های نادر این جنس بیشتر جمعیت های کوچکی داشته و تنها در یک منطقه جغرافیایی و دامنه های ارتفاعی محدودیپراکنش دارند که همین امر سبب آسیب پذیری شدید آنها در برابر خطرهای تهدید کننده می گردد. بنابراین در کنار روش های حفاظتگونه ها در زیستگاه طبیعی، حفاظت گونه محور و تمرکز بر روی روش های حفاظت خارج از زیستگاه نیز توصیه می شود.
