عادل خزایی؛ مجید عباسپور؛ ساسان بابایی کفاکی؛ لعبت تقوی؛ یوسف رشیدی
چکیده
سابقه و هدف: ﻛﻼن ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ پایتخت ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ با پدیده هایی چون آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺎی زﻳﺴﺖ محیطی، تغییرات کاربری ها، ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﺑـﻴﺶ از اﻧﺪازه ﻓﻌﺎﻟﻴﺘ ﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و صنعتی روبرو است. شناخت تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی وضعیت آینده آن به منظور یک برنامه ریزی اصولی، پویا و آینده نگرانه ضروری ...
بیشتر
سابقه و هدف: ﻛﻼن ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ پایتخت ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ با پدیده هایی چون آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺎی زﻳﺴﺖ محیطی، تغییرات کاربری ها، ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﺑـﻴﺶ از اﻧﺪازه ﻓﻌﺎﻟﻴﺘ ﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و صنعتی روبرو است. شناخت تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی وضعیت آینده آن به منظور یک برنامه ریزی اصولی، پویا و آینده نگرانه ضروری است. در این مطالعه پویایی فضایی- زمانی تغییرات کاربری اراضی کلانشهر تهران در یک دوره زمانی 20 ساله و پیش بینی تغییرات آینده این کاربری ها در یک افق 40 ساله به عنوان اهداف کلی این مطالعه انتخاب شدند.مواد و روش ها: پس از تشکیل یک پایگاه داده از تصاویر ماهواره های لندست 5 و 8 برای سه دوره زمانی 1380، 1390 و 1400، نقشه کاربری اراضی سال های 1380، 1390 و 1400 تهیه شد. برای اعتبارسنجی نقشه ها از تصاویر گوگل ارث، نقاط واقعیت زمینی و ضرایب صحت و کاپا استفاده شد. دوره زمانی 1400 تا 1440 برای پیش بینی تغییرات آینده مدنظر قرار گرفت. به منظور پهنه بندی و پیش بینی وضعیت آینده تغییرات کاربری اراضی از 6 زیر مدل انتقال تغییرات کاربری با شبکه عصبی مصنوعی، زنجیره مارکوف، و مدل LCM استفاده شد. ارزیابی صحت مدل از مقایسه نقشه واقعیت زمینی سال 1400 و نقشه پیش بینی 1440، و مقادیر موفقیت خنثی، موفقیت، خطا و هشدار خطا بدست آمد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که دوره 1380 تا 1400، با گسترش مناطق مسکونی، رشد مناطق شهری و کاهش فضاهای سبز شامل باغات، درختزارها و پارک ها همراه بوده است. گسترش مناطق مسکونی در درجه اول در خاک های کم توان و بایر و سپس در باغات و فضای سبز بوده است. این رشد شهری به وضوح در مناطق 5، 21 و 22 بوده و روند توسعه فیزیکی آن به صورت خطی بوده است. کاهش سطح باغات و فضای سبز بسیار فاجعه بار بوده و این کاهش بویژه در مناطق مرکزی شهر به دلیل تراکم بالای ساختمان ها و انبوه سازی بسیار مشهود می باشد. پارک های شهری به وضوح در مناطق شرق تهران وضعیت بغرنجی را دارند. مساحت کشاورزی دیم افزایش داشته و از مساحت عرصه های بایر و اراضی کم توان کاسته شده است. بیشترین تغییرات کاربری مربوط به اراضی کم توان و اراضی زراعی اتفاق افتاده است. بررسی نقشه های وضعیت آینده پوشش اراضی ادامه همان روند 20 سال گذشته را نشان داد. هر چند رشد مناطق مسکونی با آهنگ کمتری نسبت به دوره قبل خواهد بود ولی همچنان بر ظرفیت و ابعاد شهر بویژه در مناطق غربی، جنوبی و جنوب غربی افزوده خواهد شد. روند کاهنده باغات، درختزارها، پارک ها و فضای سبز شهری نیز همچنان مشاهده می شود. این روند در مورد پارک ها شدت بیشتری دارد و با سرعت بیشتری تخریب خواهند شد. دلیل این مورد علاوه بر خشکسالی و پژمردگی درختان بر اثر تغییر اقلیم، آلودگی ها، تبدیل این کاربری های سبز به کشاورزی دیم، پارک ها، مراتع و مناطق شهری نیز می باشد. در مورد فضای سبز شهری، منطقه 16 و 4 بدترین وضعیت را داشته، مناطق 17 و 19، 2، 5 و 22 نیز از این آسیب در امان نخواهند بود. کاهش در مساحت مراتع و کشانده شده شهرها به مناطق جدید بیشتر شده،چرخه نابودی پوشش گیاهی از حاشیه تهران بیشتر خواهد شد.نتیجه گیری: ساخت و ساز در مناطق جنوب تهران دارای تمایل بیشتر بوده و روند کاهنده باغات و فضای سبز شهری نیز همچنان مشاهده خواهد شد. مناطق مرکزی تهران بدلیل غلبه بافت شهری کلاً از درختان عاری خواهد شد و نکته قابل تأمل نابودی کمربند سبز شمال تهران در آینده می باشد.
مریم چهره ای؛ علیرضا میرزا حسینی؛ نبی اله منصوری؛ یوسف رشیدی؛ محمد حسن بهزادی
چکیده
سابقه و هدف: ترکیب های آلی فرار از جمله بخارهای بنزین در محیط زیست، اثرهای نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزینبه عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارهای بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیرهفراورد ه های نفتی، فرایندهای عملیاتی، تعداد دفعه های تخلیه و بارگیری مخزن های ذخیره و فعالیت های فروش ...
بیشتر
سابقه و هدف: ترکیب های آلی فرار از جمله بخارهای بنزین در محیط زیست، اثرهای نامطلوبی در بر دارند. در کلانشهر تهران بنزینبه عنوان یک آلاینده سمی و خطرناک مطرح است که یکی از مهمترین منابع انتشار بخارهای بنزین در محیط زیست، مخازن ذخیرهفراورد ه های نفتی، فرایندهای عملیاتی، تعداد دفعه های تخلیه و بارگیری مخزن های ذخیره و فعالیت های فروش بنزین در پمپ بنزین ها می باشد .مواد و رو ش ها: برای محاسبه انتشار بخارهای بنزین حاصل از مخزن های ذخیره سازی فراورده های نفتی در مجاری عرضه سوخت بنزین انواع نرم افزارها از جمله EPA Tanks 4.09 / E&P Tanks / Tanks ESP / ERA Tanks Module بررسی گردیده که در این تحقیقاز نرم افزار Tank 4.09D استفاده شده است. داد ه های زیر از جمله ویژگی های فیزیکی مخزن )ابعاد( / تعداد دفعات بارگیری مخازن/مشخصات مکانی مخازن )پارامترهای آب و هوایی(/ مشخصات فراورده نفتی ذخیره سازی شده در مخزن و ... جهت 22 منطقه شهر تهران وارد نرم افزار گردید.نتایج و بحث: با توجه به خروجی و گزارش گیری نرم افزار انتشار بخارهای بنزین از 412 مخزن تعبیه شده در 148 پمپ بنزین مستقردر 22 منطقه شهر تهران، حدود 7702356 لیتر به صورت سالیانه می باشد. که حدود 78 / 56 درصد آن در 6 ماهه گرم سال و حدود 21 / 43 درصد آن در 6 ماهه سرد سال و در فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب حدود 06 / 27 درصد ، 56 / 29 درصد ، 63 / 22 درصد و 73 / 20 درصد در محیط منتشر م یگردد. انتشارات در 6 ماه از سال بیشتر بوده که بیشترین انتشارات بخارها از اواسط اردیبهشت تا اواسط آبان ماه می باشد. با مقایسه درصد انتشار بخارها با درصد تعداد دفعات بارگیری، درصد ظرفیت عملیاتی و تعداد مخازن و درصد پمپ بنزین ها در سطح شهر تهران می توان نتیجه گرفت عامل های مؤثر در افزایش انتشار بخارهای بنزین، بالا بودن تعداد دفعات بارگیری و بالا بودن حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخزن ها و پایین بودن تعداد پمپ بنزین ها است. بیشترین انتشار به ترتیب مربوط به منطقه ها ی 4 ، 2 و 15 است که بنابر بررسی های صورت پذیرفته و دسته بندی براساس بیشترین فروش بنزین و تعداد دفعات بارگیری و حداکثر ظرفیت عملیاتی و تعداد مخزن ها، این سه منطقه در این موارد بالاترین آمار را دارند .نتیجه گیری : با در نظر گرفتن میزان فروش بنزین حدو د 4219217500 لیتر و میزان هدررفت و انتشارات بخا های بنزین به میزان 7702356 لیتر در سال می توان نتیجه گرفت میزان فراورده بنزین مصرفی در سال 1397 در شهر تهران حدود 4226919856 لیتر بوده است.
هادی زاهدی؛ یوسف رشیدی؛ سید حسین هاشمی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه آلودگی صوتی به عنوان یک مشکل جدی بهداشتی و محیط زیستی شناخته میشود. با گسترش پدیده شهرنشینی و مهاجرت و ایجاد شبکه های حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی و همچنین توسعه سریع صنایع به مرور زمان مسأله آلودگی صوتی به عنوان یک مسأله جدی در نظر گرفته شد که مسئولان برنامه ریزی شهری را بر آن داشت تا اقدام به کنترل و دادن راهکار ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه آلودگی صوتی به عنوان یک مشکل جدی بهداشتی و محیط زیستی شناخته میشود. با گسترش پدیده شهرنشینی و مهاجرت و ایجاد شبکه های حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی و همچنین توسعه سریع صنایع به مرور زمان مسأله آلودگی صوتی به عنوان یک مسأله جدی در نظر گرفته شد که مسئولان برنامه ریزی شهری را بر آن داشت تا اقدام به کنترل و دادن راهکار مناسب برای آن نمایند. استفاده از مانع های صوتی از جمله روش هایی میباشد که در کاهش و کنترل در مسیر انتشار صوت کاربرد پیدا میکند و در کاهش و کنترل صدای ناشی از ترافیک به دلیل حرکت لاستیک خودروها بر سطح جاده، عبور هوا با سرعت از روی بدنه وسیله نقلیه، ازدحام موتور وسیله های نقلیه و برخی ناهنجاریهای عمدی (مانند بلند کردن صدای اسپیکرهای داخلی، دست کاری اگزوز خودرو و ...) مؤثر واقع میشود. هم اکنون 20 بزرگراه شهر تهران آلودگی صوتی دارند که در تعدادی از این بزرگراه ها نصب دیوار صوتی صورت گرفته است. بزرگراه صیاد شیرازی نیز به 3 دیوار صوتی تجهیز شده است. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی عملکرد دیوار صوتی واقع در بزرگراه صیاد شیرازی است. مواد و روشها: در این تحقیق 3 مقطعی که دیوار صوتی در بزرگراه صیاد شیرازی تهران نصب شده بود با استفاده از دستگاه صداسنج مدل 2236 k&B و بنابر استاندارد سازمان محیط زیست آمریکا به لحاظ تراز صوت (در ارتفاع 1.5 متری از زمین) در موقعیتهای مختلف نسبت به دیوار صوتی مورد ارزیابی قرار گرفتند. اندازه گیری تراز صوت در فاصله 5 متری و 20 متری پشت دیوار نیز صورت گرفت و سپس دو فاکتور کاهش تراز صوت و میزان افت صدا در این مقاطع مورد ارزیابی قرار گرفت. در ضمن با اندازه گیری تراز معادل صوت در منازل (دارای نماکاری سنگی و واجد شیشه دوجداره) و در اتاق نشیمن طبقه های مختلف به مقایسه تراز معادل صوت با استاندارد صوت در منازل که توسط آژانس حفاظت محیط زیست (آمریکا) تدوین شده، پرداخته شد. نتایج و بحث: میزان تراز معادل صوت در داخل بزرگراه بین 70 الی 80 دسیبل متغیر بوده و در فاصله نزدیک (5 متری) از پشت دیوار کاهش درحدود 15 دسیبلی صوت مشاهده شد، در فاصله 20 متری نیز شاهد کاهش حدود 12 دسیبلی تراز صوتی وجود دارد. هرچند که در دیوار کوچه زنبق بهدلیل کوتاه بودن طول دیوار و رعایت نکردن اصول صحیح طراحی دیوار، مانع صوتی (نبود زاویه دهی مناسب) این مقدار پایین تر بوده است، البته با احتساب کاهش درحدود 12 دسیبل، میزان تراز معادل صوت همچنان تا 55 دسیبلی که استاندارد ملی کشور برای منطقه های مسکونی و در خارج منزل استاندارد تعیین کرده اختالف وجود دارد که به دلیل فاصله کم بزرگراه تا منازل مسکونی این امر را دور از دسترس قرار میدهد. در داخل منازل پشت موانع نیز اندازه گیریهای انجام گرفته بیانگر نبود تحقق نسبی استانداردها میباشد. هرچند که به نظر میرسید با افزایش ارتفاع، اثر موانع صوتی در کاهش تراز معادل صوت کمتر گردد ولی تا طبقه سوم این مورد وجود ندارد و حتی گاهی به دلیل صدای باالی موتور خانه، صدا در طبقه اول بالاتر از طبقات دوم و سوم بوده است. با توجه به ارتفاع درحدود 6 متری دیوار با افزایش ارتفاع و در طبقات چهارم و پنجم منازل پشت دیوار صوتی اثر مانع کمتر میشود. البته کمتر ساختمانی در مجاورت دیوار و بزرگراه مشاهده گردید که بیش از سه طبقه باشد. نتیجه گیری: عملکرد دیوارها درکاهش تراز معادل صوت به طور کلی مثبت بوده است. موانع صوتی بوستان وحد فاصل فروردین تا ابوذر و مانع صوتی کوچه زنبق به میزان کمتر قادر به کاهش قابل توجه تراز صدای ناشی از ترافیک می باشند، بنابر نتایج بیشترین تأثیر موانع در ناحیه سایه صوتی و در واقع پشت مانع می باشد و با فاصله گرفتن از مانع و قرارگیری در ناحیه نیم سایه و بعد از آن سهم مانع در کاهش تراز فشار صوت کم رنگتر میشود.. با وجود عملکرد قابل توجیه دیوارهای صوتی، نتایج این پژوهش، گویای رعایت نکردن استانداردهای صدا در هوای آزاد منطقه های مسکونی (55 دسیبلی) نزدیک بزرگراه می باشد.
پریا برومندی؛ یوسف رشیدی
دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 49-64
چکیده
سابقه و هدف : ذرات معلق موجود در هوا شاخص مهمی در کیفیت هوای خارجی است. غلظت‌های بالای این ذرات منجر به بسیاری از مشکلات بهداشتی میشود. تماس با آلودگی ناشی از هواویزهای زیستی تقریباً در زندگی شهری در سراسر جهان اجتناب‌ناپذیر است. حضور میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در ذرات گردوغبار منجر به بیماری‌های دستگاه تنفسی، آسم و ذات‌الریه ...
بیشتر
سابقه و هدف : ذرات معلق موجود در هوا شاخص مهمی در کیفیت هوای خارجی است. غلظت‌های بالای این ذرات منجر به بسیاری از مشکلات بهداشتی میشود. تماس با آلودگی ناشی از هواویزهای زیستی تقریباً در زندگی شهری در سراسر جهان اجتناب‌ناپذیر است. حضور میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در ذرات گردوغبار منجر به بیماری‌های دستگاه تنفسی، آسم و ذات‌الریه میشود. جمعیت میکروبی موجود در ذرات گردوغبار در روزهای عادی و روزهای غباری و نیز تطابق بین افزایش ذرات PM10 و افزایش جمعیت میکروبی در این تحقیق بررسی شده است. مواد و روشها: نمونه‌برداری توسط نمونه‌بردار میکروبی هوا 1 و در ارتفاع 5/1 الی 2 متری از سطح زمین با جریان L/min3/14 و به مدت 5 دقیقه انجام شد. شناسایی جمعیت میکروبی با رقیق‌سازی‌های متوالی تا 5-10 از نمونه‌های گردوخاک در سرم فیزیولوژیک و کشت در محیط‌های کشت مربوطه و به مدت 5-3 روز در دمای محیطی C 2±25 گرمخانه‌گذرای انجام شد. نتایج و بحث: در طوفان‌های غباری بر فراز شهر اهواز در فصول گرم (فروردین الی شهریورماه) سال 1390 هر نوع افزایش در غلظت ذرات PM10 حاضر در هوا در تطابق با افزایش غلظت باکتریایی و قارچی بوده است. در ماههای خرداد، تیر و مرداد سال 1390 غلظت ذرات PM10 به‌طور مداوم بیشتر از حد استاندارد بوده است. افزایش غلظت باکتریایی در شهر اهواز به دلیل طوفان‌های غباری در روزهای غباری 5 برابر و غلظت قارچی نیز در روزهای غباری 7/1 برابر روزهای عادی افزایش‌یافته است. در روزهای غباری غلظت میکروارگانیسم‌های غالب با افزایش مواجه بوده است و باکتری غالب باسیلوس 45% جمعیت کل باکتریایی و قارچ غالب آسپرژیلوس 44% جمعیت کل قارچی را در ذرات گردوغبار شامل میشود. نتایج حاصل افزایش جمعیت میکروبی حاضر در ذرات گردوغبار در روزهای غباری را نشان میدهد. هر نوع افزایش در جمعیت میکروبی حاضر در ذرات گردوغبار می‌تواند منجر به تأثیرات منفی بر سلامتی انسان شود. نتیجه‌گیری: با بررسی روند تغییرات سالیانه و فصلی پارامترهای هواشناسی و استفاده از نرم‌افزار HYSPLIT می‌توان دریافت که منشأ احتمالی این ذرات در شهر اهواز، کشورهای همسایه در جنوب غرب ایران به‌ویژه مناطق شمال غرب کشور عراق و شرق کشور سوریه است.
فریده عتابی؛ یوسف رشیدی؛ حسین حسنخانی
دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1394، ، صفحه 43-52
چکیده
چکیدهامروزه شهر تهران به واسطه ترافیک و استفاده غیرضروری از خودروهای شخصی به یکی از شهرهای آلوده دنیا تبدیل شده است. علاوه بر انتشار بسیاری از گازهای آلاینده و ذرات معلق، وجود الیاف آزبستی نیز در هوای شهر تهران دور از ذهن نیست. در این تحقیق اندازه‌گیری غلظت آزبست طی یک سال (92-1391 )در ماههای مختلف و نقاط معینی در شهر تهران انجام شد. ...
بیشتر
چکیدهامروزه شهر تهران به واسطه ترافیک و استفاده غیرضروری از خودروهای شخصی به یکی از شهرهای آلوده دنیا تبدیل شده است. علاوه بر انتشار بسیاری از گازهای آلاینده و ذرات معلق، وجود الیاف آزبستی نیز در هوای شهر تهران دور از ذهن نیست. در این تحقیق اندازه‌گیری غلظت آزبست طی یک سال (92-1391 )در ماههای مختلف و نقاط معینی در شهر تهران انجام شد. در این مدت غلظت آزبست در 200 نمونه در حدود 50 ایستگاه سنجش در مناطق مسکونی، تجاری - اداری و ترافیکی با توجه به سال، فصل، ماه و منطقه، مورد تحلیل قرار گرفت. نمونه‌برداری، آنالیز و تعیین میزان غلظت آزبست مطابق با روش نایوش انجام شد. بر این اساس برای جمعآوری نمونهها، از 5 دستگاه پمپهای فردی با دبی 4 لیتر بر دقیقه استفاده شد و در مدت 8 تا 12 ساعت در طی روز، نمونهها بر روی فیلترهای غشایی با قطر 25 میلیمتر جمعآوری گردید. نمونهها پس از آمادهسازی در آزمایشگاه معتمد آزبست با استفاده از میکروسکوپ فازکنتراست و پولاریزان تعیین مقدار شدند. نتایج حاصل از میانگین غلظت آزبست در نمونهها، با نتایج ارایه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت در آمریکا در سال 1998( 5-10 × 5 فیبر برمیلیلیتر به عنوان استاندارد) مقایسه شد و در نهایت نتایج طبق مقایسه‌های آماری و با استفاده از نرم افزارسرفر تحلیل گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین میزان غلظت آزبست (009/0 فیبر در میلیلیتر) در فصل زمستان مشاهده شد. میانگین غلظت این الیاف (0045/0 فیبر در میلی لیتر )در ماه اسفند از سایر ماههای اندازه‌گیری شده بیشتر بود. این در حالی است که غلظت این آلاینده در شهرهای نسبتا پاک 00005/0 فیبر در میلیلیتر میباشد. بررسی نتایج حاصله بیانگر بیشترین غلظت الیاف آزبست در ماههای پایانی سال و درمعابر ترافیکی میباشد.
حسین شهبازی؛ وحید حسینی؛ یوسف رشیدی
دوره 12، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
در این تحقیق عملکرد سیستم مدل‌سازی WRF/CAMx در پیش‌بینی غلظت آلاینده‌های گازی اولیه و ثانویه بر روی منطقه تهران مورد بررسی قرار گرفته‌است. هدف اصلی در این تحقیق، بررسی میزان تأثیرگذاری شرایط اولیه و مرزی استفاده‌شده برای گونه‌های آلاینده‌های مختلف، در پیش‌بینی و محاسبه غلظت آلاینده‌ها بوده‌است. به‌همین جهت مدل در دو حالت به‌ازای ...
بیشتر
در این تحقیق عملکرد سیستم مدل‌سازی WRF/CAMx در پیش‌بینی غلظت آلاینده‌های گازی اولیه و ثانویه بر روی منطقه تهران مورد بررسی قرار گرفته‌است. هدف اصلی در این تحقیق، بررسی میزان تأثیرگذاری شرایط اولیه و مرزی استفاده‌شده برای گونه‌های آلاینده‌های مختلف، در پیش‌بینی و محاسبه غلظت آلاینده‌ها بوده‌است. به‌همین جهت مدل در دو حالت به‌ازای استفاده از شرایط مرزی متفاوت مورد اجرا قرار گرفته و بهمنظور صحتسنجی نتایج مدل در هر دو حالت اجرا، با اندازهگیریهای غلظت آلاینده‌ها در ایستگاههای پایش موجود در شهر تهران مورد مقایسه قرار گرفته‌است. نتایج نشاندهنده تأثیر قابل توجه شرایط اولیه و مرزی در نتایج مدل‌سازی و محاسبه غلظت آلاینده‌ها میباشد. در هنگام استفاده از شرایط اولیه و مرزی ثابت صفر، مدل CAMx عملکرد ضعیفی در محاسبه غلظت آلاینده‌ها و ماکزیمم روزانه غلظت آلاینده‌ها خصوصا برای آلاینده‌های NO2 و O3 که عمدتاً در اثر واکنشهای شیمیایی در اتمسفر تولید میشوند، نشان دادهاست. اما استفاده از دادههای مدل MOZART جهت آمادهسازی شرایط اولیه و مرزی، سبب بهبود عملکرد مدل در مدل‌سازی ماکزیمم غلظت روزانه آلاینده‌های مختلف شدهاست.
