فرهاد نوری؛ هادی ویسی؛ رضا میرزایی تالارپشتی
دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 207-224
چکیده
سابقه و هدف: تغییر کاربری یکی از عوامل مهم در تغییر تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی در یک منطقه می‌باشد. سدها به‌عنوان یکی از سازه‌های ذخیره آب نقش بسزایی در این تغییرات دارند. به دلیل گسترش سدسازی در 40 سال گذشته در ایران تناقض بین بهره‌برداری از سد و کاهش خدمات اکوسیستمی بسیار نگران‌کننده می‌باشد. این مطالعه باهدف بررسی تأثیر احداث ...
بیشتر
سابقه و هدف: تغییر کاربری یکی از عوامل مهم در تغییر تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی در یک منطقه می‌باشد. سدها به‌عنوان یکی از سازه‌های ذخیره آب نقش بسزایی در این تغییرات دارند. به دلیل گسترش سدسازی در 40 سال گذشته در ایران تناقض بین بهره‌برداری از سد و کاهش خدمات اکوسیستمی بسیار نگران‌کننده می‌باشد. این مطالعه باهدف بررسی تأثیر احداث سد سهند بر تغییر کاربری و پوشش اراضی و محاسبه ارزش خدمات اکوسیستمی با استفاده از تصاویر مـاهواره لند ست انجام شد. مواد و روش‌ها: سه تصویر ماهوارهای لند ست در یک دوره 28ساله (1989، 2006 و 2017) بـا اعمال تصحیحات هندسی، اتمسفری و توپوگرافی مورداستفاده قرار گرفت. پس از شناسایی مناطق تحت تـأثیر سـد به‌عنوان محدوده مطالعه، با استفاده از روش طبقه‌بندی نظارت‌شده، حداکثر احتمال، کـاربری و پوشش اراضی تعیین و صحت آن‌ها در بازدیدهای میدانی ارزیابی شد. صحت کاربری و ضریب کاپا برای تمامی نقـشه‌هـا به ترتیب بالاتر از ٪ 79 و ٪ 63 به دست آمد. ارزش خدمات اکوسیستمی و تغییرات اراضی مرتعی و کشاورزی در بین سالهای 1368 و 1396 با استفاده از تفسیر عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای در 49400 هکتار از اراضی اطراف سد سهند واقع در استان آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران انجام گرفت. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در طی دوره 28 ساله مساحت اراضی مرتعی بشدت کاهش یافت و در مقابل افزایش قابل‌ملاحظه‌ای در وسعت اراضی کشاورزی مشاهده شد. درمجموع کاهش 56 درصدی سهم اراضی مرتعی و افزایش 38 و 32 درصدی سهم اراضی کشاورزی آبی و دیم تغییرات شدیدی را در کاربری زمین نشان میدهد. تغییر کاربری از مرتع به اراضی کشاورزی منجر به کاهش بیش از سی‌وپنج میلیون و نه‌صد هزار دلار به‌صورت سالانه در ارزش خدمات اکوسیستمی شده است (6/10 دلار در هکتار در سال). نتیجه‌گیری: اگرچه، احداث سد و تغییر کاربری به سمت کشاورزی ممکن است به لحاظ اقتصادی سودمند باشد ولی به دلیل کاهش توانایی اکوسیستم‌ها در ارائه خدمات اکوسیستمی، خسارت درازمدت بر منافع کوتاه‌مدت فائق می‌آید. از اینرو تصمیم سازان ذی‌ربط می‌بایست ضمن حفظ تعادل بین نیازهای جامعه و ارجحیت‌ها، اثرات مخرب درازمدت سدها نیز مدنظر قرار دهند. درنتیجه تدوین و ترسیم نقشه راه و راهبردهای مناسب مدیریت زمین در برنامههایی توسعه اقتصادی آینده بسیار ضروری به نظر می‌رسد. سودمندی زمانی به دست خواهد آمد اگر اکوسیستم‌های طبیعی حفظ‌شده و به‌اندازه ظرفیت آن‌ها مورداستفاده قرار گیرند.
