رقیه کرمی؛ حسن رضائی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ خلیل قربانی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه مدیران منابع طبیعی در ایران و جهان مشارکت ذینفعان محلی و دانش بومی را در تدوین برنامه‌ی مدیریت جامع تالاب‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند. مدیریت تالاب باید چهار بعد بهره‌برداری خردمندانه، مدیریت سازگار، مدیریت یکپارچه‌ی منابع آب و مشارکت جامع ذینفعان را در نظر بگیرد. اگر ذینفعان به اندازه‌ی کافی در ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه مدیران منابع طبیعی در ایران و جهان مشارکت ذینفعان محلی و دانش بومی را در تدوین برنامه‌ی مدیریت جامع تالاب‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند. مدیریت تالاب باید چهار بعد بهره‌برداری خردمندانه، مدیریت سازگار، مدیریت یکپارچه‌ی منابع آب و مشارکت جامع ذینفعان را در نظر بگیرد. اگر ذینفعان به اندازه‌ی کافی در فرایند تصمیم‌گیری حضور داشته باشند دستیابی به توافق و کاهش تضادها ممکن می گردد. هدف این مطالعه ارائه مدل مفهومی مدیریت مشارکتی تالاب بین‌المللی هامون با مشارکت ذی نفعان محلی است.مواد و روش ها: در این پژوهش، نظرات 376 نفر از ذینفعان ساکن در 58 روستای واقع در داخل و حاشیه‌ی تالاب بین‌المللی هامون در قالب گروه کانونی جمع آوری شد. کدگذاری مصاحبه‌ها و ارائه‌ی مدل مفهومی با روش تحلیل محتوی کیفی - نظریه‌ی داده بنیاد- در نرم‌افزار Nvivo12 انجام شد. پایایی با استفاده از روش حسابرسی فرایند محاسبه شد و روایی پژوهش توسط اساتید متخصص بررسی و تایید شد.نتایج و بحث: پایایی داده‌ها در این پژوهش 76% به دست آمد که قابل قبول است. نتایج تحلیل داده و مقایسه مستمر آنها در قالب 870 کد اولیه با تکرار، 150 کد اولیه بدون تکرار، 78 کد ثانویه، 20 کد مفهومی و 10 مقوله یا طبقه فرعی و شش طبقه اصلی مشخص شد. نتیجه نهایی تحلیل داده نشان داد که تئوری اصلی طراحی مدل مشارکتی تالاب هامون دارای شش مؤلفــه بخش مدیریت جامع تالاب هامون، الزامات حقوقی- قانونی برای تامین آب از طریق روابط دیپلماتیک با افغانستان، توانمندسازی ذی نفعان محلی از طریق جلسات آموزشی – مشورتی، ارتقا و اصلاح فرهنـگ مدیران در تغییر نگرش به تخصیص آب برای فعالیت‌های اقتصادی مختلف و فرهنگ مردم محلی در اتخاذ روش‌های کشاورزی سازگاربا اقلیم، کاهش وابستگی معیشت به تالاب از طریق توسعه صنعتی و تجاری و حفاظت پایدار محیط زیست تالابی است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش ابعاد مختلف مدیریت مشارکتی تالاب‌ها را با استفاده از تحلیل محتوی کیفی نشان می‌دهد به طوری که می‌تواند مدیران تالاب بین‌المللی هامون را به طور اخص و مدیران سایر تالاب‌های ایران را به طور اعم در طراحی و اجرای طرح‌های مدیریتی و برون‌سپاری آن به ذینفعان محلی یاری رساند. بنابراین با استفاده از تحلیل محتوی می توان نظرات ذی نفعان به ویژه ذینفعان محلی را در تصمیمات مدیریت منظور کرد.
ضحی جعفری؛ علیرضا ایلدرومی؛ سید محسن حسینی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ جواد رضاییان زیدی
دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 185-202
چکیده
سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی با قابلیت بهینه‌سازی فرآیندهای تصمیم در شرایط محدودیت منابع و اهداف متضاد رواج یافته‌اند. بر استفاده از این روش‌ها در تخصیص زمین به گزینه‌های کاربری در مناطق جنگلی، برنامه‌ریزی طرح‌های کشاورزی-جنگلداری و در ارزیابی گزینه‌های سرمایه‌گذاری گردشگری تاکید ...
بیشتر
سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی با قابلیت بهینه‌سازی فرآیندهای تصمیم در شرایط محدودیت منابع و اهداف متضاد رواج یافته‌اند. بر استفاده از این روش‌ها در تخصیص زمین به گزینه‌های کاربری در مناطق جنگلی، برنامه‌ریزی طرح‌های کشاورزی-جنگلداری و در ارزیابی گزینه‌های سرمایه‌گذاری گردشگری تاکید شده است. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روش برنامه‌ریزی خطی چند‌هدفی سطح بهینه سرمایه‌گذاری و تخصیص زمین برای توسعه فعالیت‌های گردشگری در محدوده پارک جنگلی زارع به وسعت 73 هکتار در استان مازندران، طبق سه هدف افزایش سود، کاهش فرسایش و افزایش میزان اشتغال را مورد ارزیابی قرار دهد. مواد و روش‌ها: اطلاعات مورد نیاز، از نقشه‌های موجود، سازمان‌های مربوط و تکمیل پرسش‌نامه‌ها از 120 گردشگر گردآوری شد. داده‌های فرسایش بر اساس معیارهای فرسایش در روش FAO طبق نظر کارشناسان از مقیاس 1 تا 100 لحاظ شد. محدودیت‌های مرتبط با ویژگی‌های فیزیولوژیکی با ایجاد 6 حوزه همگن برای تخصیص پنج کاربری سایت ورزشی، پارک کودکان، خورگشت، جنگل‌گردی و منطقه حفاظت‌شده اعمال شد. سایر اطلاعات به‌عنوان ورودی توابع هدف و محدودیت‌ها به مدل وارد شدند. با حل مدل در نرم‌افزار Lingo 11 ماتریس بازده (pay off matrix) از بهینه‌سازی جداگانه اهداف، به‌منظور ارزیابی تضاد میان آنها تشکیل شد. سپس بر اساس روش وزنی مجموعه‌ای از جواب‌های کارا (Efficient set) به دست آمد و در نهایت با روش برنامه‌ریزی توافقی (compromise programming) بر اساس ترجیح‌های تصمیم‌گیران و تنظیم وزن اهداف بهترین جواب انتخاب شد. نتایج و بحث: بر اساس نتایج، با هدف حداکثر کردن سود، درآمد سالانه حدودا برابر 6/5 میلیارد ریال و تعداد شغل 239 نفر و فاکتور شدت فرسایش 5/28 واحد تخمین زده می‌شود. با بهینه‌سازی جداگانه هدف حداقل کردن فرسایش، مقیاس شدت فرسایش به سبب تغییر سطح و حوزه تخصیصیافته به هر کاربری به 14 کاهش یافت. در این حالت کاهشی به میزان 1/3 میلیارد ریال در سودآوری و 19 نفر در اشتغال قابل مشاهده است. هنگامی که هدف حداکثر سازی میزان اشتغال است، درآمد سالانه تا 4/3 میلیارد ریال، از میزان بهینه خود فاصله میگیرد. با بهینه‌سازی همزمان سه هدف، تبادل میان اهداف در میان مجموعه جواب‌های کارا مشاهده شد، به نوعی که تغییر در سطح بهینگی هر هدف بر میزان تحقق سایر اهداف تاثیر گذاشته است. از میان این مجموعه، الگوهای بهینه سرمایه‌گذاری با انجام روش برنامه‌ریزی توافقی با لحاظ کردن ترکیب‌های مختلف وزنی از دیدگاه سه گروه مدیران پارک، مسئولان گردشگری و متخصصان محیط‌زیست به دست آمد. بر اساس این نتایج، تغییر وزن اهداف به‌طور چشمگیری موجب تغییر در میزان مساحت و مکان تخصیص یافته به هر کاربری و سطح سودآوری شد. در حالت افزایش وزن هدف سودآوری نسبت به سایر اهداف، بر اساس ترجیح‌های فعلی مدیران پارک، میزان سود سالیانه به برآورد اقتصادی سالیانه موجود پارک که معادل 6/4 میلیارد ریال در مطالعات جامع آن پیش‌بینی شده است، منطبق می‌شود. همچنین مکان کاربری‌ها به نقاط مورد تقاضای گردشگران، که در پرسش‌نامه‌ها ارزیابی شد، تا حد زیادی مطابق است. با برقراری تعادل در اوزان اهداف، بر اساس ترجیح‌های مسئولان گردشگری، اگرچه میزان درآمد از میزان تخمینی در مطالعات جامع پارک، کمتر می‌شود، اما سایر اهداف به سطح بهینه خود نزدیکتر می‌شوند. در نهایت با اعمال ترجیح‌های متخصصان محیط زیست درصد تخصیصیافته به هر کاربری به نفع کاربری‌های موافق‌تر با طبیعت مانند جنگل‌گردی و حفاظت تغییر می‌کند. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی از آنجاکه در مدیریت منابع طبیعی با اهداف متعدد و اغلب متضاد مواجه هستیم، روش‌های بهینه‌سازی چند‌هدفی در تلفیق با روش‌های برنامه‌ریزی توافقی با قابلیت برقراری تبادل میان ترجیح‌های مدیران و ذینفعان می‌توانند، به‌عنوان ابزاری کارآمد در تسهیل فرآیند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار گیرند.
هدی خوش ظاهر؛ حسین وارسته مرادی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 69-78
چکیده
این پژوهش برای بررسی تاثیر تراکم و سایر ویژگی‌های خشکه‌دارها بر جامعه پرندگان در پارک ملی گلستان، در فصل پاییز 1393 انجام شد. پرندگان و متغیرهای محیط زیستی به فاصله شعاعی 25 متری از هر یک از 100 نقطه نمونه‌برداری بررسی شدند. با استفاده از نرم‌افزار CANOCO رابطه بین نمایه‌های تنوع زیستی و نیز فراونی نسبی گونه‌های پرندگان با متغیرهای محیط‌زیستی ...
بیشتر
این پژوهش برای بررسی تاثیر تراکم و سایر ویژگی‌های خشکه‌دارها بر جامعه پرندگان در پارک ملی گلستان، در فصل پاییز 1393 انجام شد. پرندگان و متغیرهای محیط زیستی به فاصله شعاعی 25 متری از هر یک از 100 نقطه نمونه‌برداری بررسی شدند. با استفاده از نرم‌افزار CANOCO رابطه بین نمایه‌های تنوع زیستی و نیز فراونی نسبی گونه‌های پرندگان با متغیرهای محیط‌زیستی مربوط به ویژگی‌های خشکه‌دارها بررسی شد. برای تعیین تراکم پرندگان و همباشی جامعه پرندگان با متغیرهای محیط زیستی، از آنالیز تطبیقی متعارف استفاده شد. محور اول آنالیز تطبیقی متعارف دو گروه عمده از پرندگان را از یکدیگر متمایز کرد. گروه اول پرندگانی نظیر کمرکلی بزرگ، دارکوب سیاه، الیکایی، کمرکلی جنگلی، چرخ‌ریسک بزرگ، دارکوب خالدار بزرگ، جی‌جاق، بلبل و توکای سیاه بودند که همبستگی مثبتی با محور اول و دوم خشکه‌دارهای سرپا و افتاده، وضع سطحی چوب خشکه‌دار سرپا، درجه پوسیدگی خشکه‌دار افتاده، ارتفاع غذایابی در خشکه‌دار سرپا، وضعیت تاج‌پوشش در خشکه‌دار سرپا، طول خشکه‌دارهای افتاده و حضور آشیانه در خشکه‌دار سرپا داشتند. گروه دوم که در سمت راست محور اول قرار دارند شامل چرخ‌ریسک پس‌سرسفید، توکای باغی، چرخ‌ریسک دم‌دراز، سسک رودخانه‌ای، مگس‌گیر، دارکوب سبز، چک کوهی، سهره نوک‌بزرگ، قرقاول و سسک چیف‌چاف بودند که همبستگی مثبتی با متغیرهای محیط‌زیستی محور سوم خشکه‌دارهای افتاده، محور چهارم خشکه‌دارهای افتاده، محور چهارم خشکه‌دارهای سرپا نشان می‌دهند.
محمد جواد امیری؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ سید غلامعلی جلالی؛ سید محسن حسینی؛ فرود آذری دهکردی
دوره 7، شماره 2 ، دی 1388
چکیده
در این تحقیق از دو روش سیستمی ادغام نقشه ها یا روش مک هارگ و سپس ترکیب منطق بولین – فازی جهت ارزیابی توان اکولوژیک کاربری جنگلداری استفاده شده است. جهت ارزیابی توان اکولوژیک رویشگاه جنگلی و برآورد پتانسیل و قابلیت ا ر اضی جنگلی ، ابتدا به مطالعه و شناسایی دقیق ویژگی های اکولوژیکی رویشگاه از قبیل ارتفاع از سطح در یا، شیب، خاک ، سنگ ...
بیشتر
در این تحقیق از دو روش سیستمی ادغام نقشه ها یا روش مک هارگ و سپس ترکیب منطق بولین – فازی جهت ارزیابی توان اکولوژیک کاربری جنگلداری استفاده شده است. جهت ارزیابی توان اکولوژیک رویشگاه جنگلی و برآورد پتانسیل و قابلیت ا ر اضی جنگلی ، ابتدا به مطالعه و شناسایی دقیق ویژگی های اکولوژیکی رویشگاه از قبیل ارتفاع از سطح در یا، شیب، خاک ، سنگ ما در، بارندگی ، دما و رطوبت ، تراکم پوشش گیاهی ، رویش سالانه جنگل ، ارزش گونه های گیاهی و رویشگاه های حساس پرداخته شد. سپس به نقشه سازی آنها در محیط GIS اقدام گردید . ابتدا در حوضه های آبخیز 33 و 34 شمال ایران مدل اکولوژیک جنگلداری مبتتنی بر روش تجزیه و تحلیل سیستمی استفاده و توان ا کولوژیک این حوضه ها بر اساس منطق بولین (Boolean Logic) و وزن دهی به پارامترها به روش AHP ، جهت ارزیابی توان اکولوژیک حوضه های مذکور برای کاربری جنگلداری اجرا شد که نتایج حاکی از وجود هر هفت طبقه مدل جنگلداری ایران در منطقه مورد مطالعه بوده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که برای افزایش دقت در تعیین کاربری مناطق جنگلی از روش منطق فازی و وزن دهی به روش AHP استفاده نمود.
احمد رضا محرابیان؛ اصغر عبدلی؛ حسین مصطفوی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ فراهم احمدزاده؛ مهرگان ابراهیمی
دوره 5، شماره 1 ، مهر 1386
چکیده
رویشگاه ها بستر اساسی تنوع گونه های گیاهی محسوب می شوند لذا بررسی رویشگاه ها به عنوان یکی ازمهم ترین مطالعات در اکوسیستم ها محسوب می شود. استان قم به دلیل موقعیت اکوتونی( تقاطع ناحیه کوهستانی ایران مرکزی در غرب و جنوب استان با کویر مرکزی در شرق استان ) دارای تنوع اکوسیستمی بالایی می باشد. در این مطالعه رویشگاه های استان که شامل طبیعی ...
بیشتر
رویشگاه ها بستر اساسی تنوع گونه های گیاهی محسوب می شوند لذا بررسی رویشگاه ها به عنوان یکی ازمهم ترین مطالعات در اکوسیستم ها محسوب می شود. استان قم به دلیل موقعیت اکوتونی( تقاطع ناحیه کوهستانی ایران مرکزی در غرب و جنوب استان با کویر مرکزی در شرق استان ) دارای تنوع اکوسیستمی بالایی می باشد. در این مطالعه رویشگاه های استان که شامل طبیعی و انسان زا می باشند مورد مطالعه قرا رگرفته اند. رویشگاه های طبیعی شامل کوهستانی ، بیابانی و تالابی می باشند. نوع دوم رویشگاه ها شامل حاشیه زمین های کشاورزی و رویشگاه های خرابه روی می باشد به علاوه در این مطالعه تنوع و غنای رویشگاه ها در واحد های زیست محیطی مختلف استان مورد ارزیابی قرار گرفته است. این ارزیابی با استقرار کوادرات در هر یک از رویشگاه ها صورت گرفته است. بالاترین تنوع مربوط به دره پلنگ دره در جنوب غربی استان و کمترین تنوع آن مربوط به دشت مسیله ( شوره زارهای شرق استان ) می باشد .
