ضحی جعفری؛ علیرضا ایلدرومی؛ سید محسن حسینی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ جواد رضاییان زیدی
دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 185-202
چکیده
سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی با قابلیت بهینه‌سازی فرآیندهای تصمیم در شرایط محدودیت منابع و اهداف متضاد رواج یافته‌اند. بر استفاده از این روش‌ها در تخصیص زمین به گزینه‌های کاربری در مناطق جنگلی، برنامه‌ریزی طرح‌های کشاورزی-جنگلداری و در ارزیابی گزینه‌های سرمایه‌گذاری گردشگری تاکید ...
بیشتر
سابقه و هدف: در دهه‌های اخیر، استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی با قابلیت بهینه‌سازی فرآیندهای تصمیم در شرایط محدودیت منابع و اهداف متضاد رواج یافته‌اند. بر استفاده از این روش‌ها در تخصیص زمین به گزینه‌های کاربری در مناطق جنگلی، برنامه‌ریزی طرح‌های کشاورزی-جنگلداری و در ارزیابی گزینه‌های سرمایه‌گذاری گردشگری تاکید شده است. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روش برنامه‌ریزی خطی چند‌هدفی سطح بهینه سرمایه‌گذاری و تخصیص زمین برای توسعه فعالیت‌های گردشگری در محدوده پارک جنگلی زارع به وسعت 73 هکتار در استان مازندران، طبق سه هدف افزایش سود، کاهش فرسایش و افزایش میزان اشتغال را مورد ارزیابی قرار دهد. مواد و روش‌ها: اطلاعات مورد نیاز، از نقشه‌های موجود، سازمان‌های مربوط و تکمیل پرسش‌نامه‌ها از 120 گردشگر گردآوری شد. داده‌های فرسایش بر اساس معیارهای فرسایش در روش FAO طبق نظر کارشناسان از مقیاس 1 تا 100 لحاظ شد. محدودیت‌های مرتبط با ویژگی‌های فیزیولوژیکی با ایجاد 6 حوزه همگن برای تخصیص پنج کاربری سایت ورزشی، پارک کودکان، خورگشت، جنگل‌گردی و منطقه حفاظت‌شده اعمال شد. سایر اطلاعات به‌عنوان ورودی توابع هدف و محدودیت‌ها به مدل وارد شدند. با حل مدل در نرم‌افزار Lingo 11 ماتریس بازده (pay off matrix) از بهینه‌سازی جداگانه اهداف، به‌منظور ارزیابی تضاد میان آنها تشکیل شد. سپس بر اساس روش وزنی مجموعه‌ای از جواب‌های کارا (Efficient set) به دست آمد و در نهایت با روش برنامه‌ریزی توافقی (compromise programming) بر اساس ترجیح‌های تصمیم‌گیران و تنظیم وزن اهداف بهترین جواب انتخاب شد. نتایج و بحث: بر اساس نتایج، با هدف حداکثر کردن سود، درآمد سالانه حدودا برابر 6/5 میلیارد ریال و تعداد شغل 239 نفر و فاکتور شدت فرسایش 5/28 واحد تخمین زده می‌شود. با بهینه‌سازی جداگانه هدف حداقل کردن فرسایش، مقیاس شدت فرسایش به سبب تغییر سطح و حوزه تخصیصیافته به هر کاربری به 14 کاهش یافت. در این حالت کاهشی به میزان 1/3 میلیارد ریال در سودآوری و 19 نفر در اشتغال قابل مشاهده است. هنگامی که هدف حداکثر سازی میزان اشتغال است، درآمد سالانه تا 4/3 میلیارد ریال، از میزان بهینه خود فاصله میگیرد. با بهینه‌سازی همزمان سه هدف، تبادل میان اهداف در میان مجموعه جواب‌های کارا مشاهده شد، به نوعی که تغییر در سطح بهینگی هر هدف بر میزان تحقق سایر اهداف تاثیر گذاشته است. از میان این مجموعه، الگوهای بهینه سرمایه‌گذاری با انجام روش برنامه‌ریزی توافقی با لحاظ کردن ترکیب‌های مختلف وزنی از دیدگاه سه گروه مدیران پارک، مسئولان گردشگری و متخصصان محیط‌زیست به دست آمد. بر اساس این نتایج، تغییر وزن اهداف به‌طور چشمگیری موجب تغییر در میزان مساحت و مکان تخصیص یافته به هر کاربری و سطح سودآوری شد. در حالت افزایش وزن هدف سودآوری نسبت به سایر اهداف، بر اساس ترجیح‌های فعلی مدیران پارک، میزان سود سالیانه به برآورد اقتصادی سالیانه موجود پارک که معادل 6/4 میلیارد ریال در مطالعات جامع آن پیش‌بینی شده است، منطبق می‌شود. همچنین مکان کاربری‌ها به نقاط مورد تقاضای گردشگران، که در پرسش‌نامه‌ها ارزیابی شد، تا حد زیادی مطابق است. با برقراری تعادل در اوزان اهداف، بر اساس ترجیح‌های مسئولان گردشگری، اگرچه میزان درآمد از میزان تخمینی در مطالعات جامع پارک، کمتر می‌شود، اما سایر اهداف به سطح بهینه خود نزدیکتر می‌شوند. در نهایت با اعمال ترجیح‌های متخصصان محیط زیست درصد تخصیصیافته به هر کاربری به نفع کاربری‌های موافق‌تر با طبیعت مانند جنگل‌گردی و حفاظت تغییر می‌کند. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی از آنجاکه در مدیریت منابع طبیعی با اهداف متعدد و اغلب متضاد مواجه هستیم، روش‌های بهینه‌سازی چند‌هدفی در تلفیق با روش‌های برنامه‌ریزی توافقی با قابلیت برقراری تبادل میان ترجیح‌های مدیران و ذی‌نفعان می‌توانند، به‌عنوان ابزاری کارآمد در تسهیل فرآیند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار گیرند.
عین اله روحی مقدم؛ سید محسن حسینی؛ عزت اله ابراهیمی؛ احمد رحمانی؛ مسعود طبری
دوره 8، شماره 3 ، فروردین 1390
چکیده
ساختار زادآوری و تنوع زیستی گونه های درختی و درختچه ای موجود در زیر اشکوب جنگل کاری های خالص و آمیخته بلند مازو در ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان مورد مطالعه قرار گرفته است.گونه های جنگل کاری شده شامل بلند مازو( به عنوان گونه اصلی ) و پلت و داغداغان (به عنوان گونه های همراه ) هستند . این گونه ها در قالب طرح پلات های خرد شده با 2 ترکیب ...
بیشتر
ساختار زادآوری و تنوع زیستی گونه های درختی و درختچه ای موجود در زیر اشکوب جنگل کاری های خالص و آمیخته بلند مازو در ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان مورد مطالعه قرار گرفته است.گونه های جنگل کاری شده شامل بلند مازو( به عنوان گونه اصلی ) و پلت و داغداغان (به عنوان گونه های همراه ) هستند . این گونه ها در قالب طرح پلات های خرد شده با 2 ترکیب آمیختگی (بلوط با پلت و بلوط با داغداغان) و 4 درجه آمیختگی ( 40 درصد بلوط – 60 درصد گونه همراه ، 50 درصد بلوط – 50 درصد گونه همراه ، 60 درصد بلوط – 40درصد گونه همراه و 70 درصد بلوط – 30 درصد گونه همراه ) در سال 1373 کاشته شده اند. در این مطالعه ، تمامی نونهال ها ونهال های چوبی زادآوری شده در زیر اشکوب هر تیمار به دو طبقه ارتفاعی 200 – 15 سانتی متر و بالاتر از 200 سانتی متر تقسیم بندی شد .در مطالعه تنوع زیستی از شاخص های غلبه Berger- Parker ، تنوع Fisher alpha ، غنای Margalef و یکنواختی Equitability J استفاده شده است.نتایج نشان می دهد که فراوانی و تنوع گونه های زادآوری شده در زیر اشکوب جنگل کاری های آمیخته بلوط داغداغان بیشتر از جنگل کاری های خالص بلوط و آمیخته بلوط با پلت بوده است. درجه تاج پوشش و عمق لاشبرگ از عوامل تاثیر گذار در فراوانی و غنای گونه ای می باشندو هر یک همبستگی معکوس با آن ها دارند. با مشاهده گونه های جنگل اولیه منطقه در زیر اشکوب جنگل کاری آمیخته می توان به کاربرد این نوع جنگل کاری ها به منظور تسریع توالی جنگل طبیعی در منطقه امیدوار بود.
یحیی کوچ؛ سید محسن حسینی؛ حمید جلیلوند؛ اصغر فلاح
دوره 8، شماره 1 ، مهر 1389
چکیده
امروزه نیاز به مدیریت پایدار منابع ، موجب پیدایش روش های جدیدی برای طبقه بندی منابع تحت مدیریت شده است. اهمیت تنوع زیستی و مدیریت آن و توجه به شیوههای نوین تعیین واحدهای مدیریتی ، ایده اولیه این تحقیق را ایجاد کرد. به منظور مطالعه تنوع زیستی جنگل های پایین بند خانیکان چالوس ، ابتدا واحدهای زیست محیطی با استفاده از روش تجزیه و تحلیل ...
بیشتر
امروزه نیاز به مدیریت پایدار منابع ، موجب پیدایش روش های جدیدی برای طبقه بندی منابع تحت مدیریت شده است. اهمیت تنوع زیستی و مدیریت آن و توجه به شیوههای نوین تعیین واحدهای مدیریتی ، ایده اولیه این تحقیق را ایجاد کرد. به منظور مطالعه تنوع زیستی جنگل های پایین بند خانیکان چالوس ، ابتدا واحدهای زیست محیطی با استفاده از روش تجزیه و تحلیل دو طرفه گونه های شاخص تهیه و منطقه به پنج واحد زیست محیطی مختلف تقسیم شد. برای تحلیل پارامترهای تنوع ، غنا و یکنواختی در سطح واحدهای زیست محیطی تعیین شده از شاخص های سیمسون ، مارگالف و هیل ا ستفاده شد. برای مطالعات خصوصیات خاک، در هر واحد زیست محیطی ، چهار پروفیل حفر و ازسه عمق 10-0 ، 20-10 و 30-20 سانتیمتری نمونه های خاکی برداشته شد. برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بیولوژی خاک با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی (PCAمورد بررسی قرار گرفت. موقعیت مکانی متغیرهای خاکی بر روی محورها بیانگر آن است که نیتروژن عمق سوم ، ظرفیت تبادلی کاتیوتی عمق اول و سوم ، فسفر قابل جذب عمق های اول ، دوم و سوم در سمت چپ محور اول مستقر می باشند. محل قرار گیری هر یک از شاخص های تنوع زیستی نیز در ه مین ناحیه از محور تحلیل مولفه های اصلی می باشد . بطوری که تنوع گونه ای سیمسون ، غنای گونه ای مارگالف و یکنواختی هیل سمت چپ محور اول را به خود اختصاص داده اند. بنابر این ، هر یک از مشخصه های تنوع زیستی رابطه مستقیمی با مشخصه های خاک در سمت چپ محور اول دارند. فسفر قابل جذب در هر سه عمق به عنوان موثرترین عامل تاثیر گذار برمشخصه های تنوع زیستی عنوان گردید .
محمد جواد امیری؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ سید غلامعلی جلالی؛ سید محسن حسینی؛ فرود آذری دهکردی
دوره 7، شماره 2 ، دی 1388
چکیده
در این تحقیق از دو روش سیستمی ادغام نقشه ها یا روش مک هارگ و سپس ترکیب منطق بولین – فازی جهت ارزیابی توان اکولوژیک کاربری جنگلداری استفاده شده است. جهت ارزیابی توان اکولوژیک رویشگاه جنگلی و برآورد پتانسیل و قابلیت ا ر اضی جنگلی ، ابتدا به مطالعه و شناسایی دقیق ویژگی های اکولوژیکی رویشگاه از قبیل ارتفاع از سطح در یا، شیب، خاک ، سنگ ...
بیشتر
در این تحقیق از دو روش سیستمی ادغام نقشه ها یا روش مک هارگ و سپس ترکیب منطق بولین – فازی جهت ارزیابی توان اکولوژیک کاربری جنگلداری استفاده شده است. جهت ارزیابی توان اکولوژیک رویشگاه جنگلی و برآورد پتانسیل و قابلیت ا ر اضی جنگلی ، ابتدا به مطالعه و شناسایی دقیق ویژگی های اکولوژیکی رویشگاه از قبیل ارتفاع از سطح در یا، شیب، خاک ، سنگ ما در، بارندگی ، دما و رطوبت ، تراکم پوشش گیاهی ، رویش سالانه جنگل ، ارزش گونه های گیاهی و رویشگاه های حساس پرداخته شد. سپس به نقشه سازی آنها در محیط GIS اقدام گردید . ابتدا در حوضه های آبخیز 33 و 34 شمال ایران مدل اکولوژیک جنگلداری مبتتنی بر روش تجزیه و تحلیل سیستمی استفاده و توان ا کولوژیک این حوضه ها بر اساس منطق بولین (Boolean Logic) و وزن دهی به پارامترها به روش AHP ، جهت ارزیابی توان اکولوژیک حوضه های مذکور برای کاربری جنگلداری اجرا شد که نتایج حاکی از وجود هر هفت طبقه مدل جنگلداری ایران در منطقه مورد مطالعه بوده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که برای افزایش دقت در تعیین کاربری مناطق جنگلی از روش منطق فازی و وزن دهی به روش AHP استفاده نمود.
اشرف آقابراتی؛ سید محسن حسینی؛ عباس اسماعیلی؛ حبیب مارالیان
دوره 6، شماره 3 ، فروردین 1388
چکیده
فاضلاب شهری می تواند به عنوان منبعی غنی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به شمار رود. برای بررسی اثر آبیاری با فاضلاب شهری درجنوب تهران ، بر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک ، تجمع عناصر غذایی و کادمیوم در درختان زیتون ، به صورت منظم و تصادفی در سه تکرار و دو تیمار آبیاری در زمین های جنگل کاری شده با گونه زیتون که به مدت 7 سال آبیاری شده بود، آزمایش ...
بیشتر
فاضلاب شهری می تواند به عنوان منبعی غنی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به شمار رود. برای بررسی اثر آبیاری با فاضلاب شهری درجنوب تهران ، بر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک ، تجمع عناصر غذایی و کادمیوم در درختان زیتون ، به صورت منظم و تصادفی در سه تکرار و دو تیمار آبیاری در زمین های جنگل کاری شده با گونه زیتون که به مدت 7 سال آبیاری شده بود، آزمایش پیاده گردید. تیمار آبیاری شامل : فاضلاب شهری و آب چاه( شاهد) بود. به منظور بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و تجمع عناصر غذایی در بافت های زیتون ( برگ و میوه ) ، نمونه های برگ، میوه و خاک(عمق 15-0 ، 30-15 و 60-30 سانتیمتری ) از هر پلات در سه تکرار برداشت شدند. کلیه نمونه ها طبق روش های استاندارد تجزیه شیمیایی شد با توجه به همگن بودن داده ها، از آزمون تی غیر جفتی استفاده شد . نتایج نشان داد که آبیاری بافاضلاب شهری سبب افزایش معنی دار غلظت N،Mg ،Cd ،Ca ،K ، P در خاک ، برگ و میوه درختان زیتون می شود وغلظت Na رادر خاک افزایش می دهد. آبیاری با فاضلاب شهری سبب افزایش عملکرد میوه وزن برگ گردید.
مرتضی سعیدی فرد؛ سید محسن حسینی؛ حمید رضا مرادی؛ محمد نقی پاداشت دهکایی
دوره 5، شماره 4 ، تیر 1387
چکیده
سوسن چلچراغ(Lilium ledebourii) گونه ای آندمیک و نادر است که در ارتفاعات ناحیه داماش در استان گیلان می روید و تحت نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. رویشگاه سوسن چلچراغ در منطقه داماش یکی از مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست ایران بوده و در طبقه سوم طبقه بندی IUCN (آثار طبیعی ، ملی ) قرار دارد. یک دلیل کمبود اطلاعات در مورد زیست شناسی ...
بیشتر
سوسن چلچراغ(Lilium ledebourii) گونه ای آندمیک و نادر است که در ارتفاعات ناحیه داماش در استان گیلان می روید و تحت نظارت دقیق سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. رویشگاه سوسن چلچراغ در منطقه داماش یکی از مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست ایران بوده و در طبقه سوم طبقه بندی IUCN (آثار طبیعی ، ملی ) قرار دارد. یک دلیل کمبود اطلاعات در مورد زیست شناسی و به خصوص بوم شناسی این گونه گیاهی نادر حفاظت شدید و محدودیت های پراکنش مکانی می باشد . به منظور تعیین نیازهای اکولوژیک گونه سوسن چلچراغ یا سوسن سفید رویشگاه این گونه در منطقه داماش مورد بررسی قرار گرفته و منابع اکولوژیک مختلف شامل : ارتفاع از سطح دریا، جهت جغرافیایی ، شیب خاک ، پوشش گیاهی و غیره در آن شناسایی شد بررسی رویشگاه دیگر در منطقه درفک (گیلان) نیز بر اساس بازدید میدانی و مطالعات پیشین جهت تعیین نیازهای اکولوژیک گونه سوسن چلچراغ انجام گرفت . داده های توپوگرافیک در سامانه اطلاعات جغرافیایی تجزیه و تحلیل و خصوصیات شکل زمین رویشگاه حاصل شد. نتایج بدست آمده تجزیه و تحلیل ( منطقی ) و عوامل موثر بر پراکنش مکانی سوسن چلچراغ معرفی شد.
جواد میرزایی؛ مسلم اکبری نیا؛ سید محسن حسینی؛ مهرداد کهزادی
دوره 5، شماره 3 ، فروردین 1387
چکیده
به منظور بررسی و مقایسه عکس العمل تنوع و غنای گونه های علفی و چوبی به عوامل فیزیکوشیمیایی خاک و نیز فیزیوگرافی در جنگل های زاگرس میانی ، منطقه ای به مساحت 170 هکتار از این جنگل ها واقع در منطقه حفاظت شده ارغوان در استان ایلام انتخاب گردید . سپس به صورت تصادفی سیستماتیک پلات هایی را در جهت های شمالی (n=20) ، جنوبی(n=24) و غربی (n=13) پیاده و اطلاعات ...
بیشتر
به منظور بررسی و مقایسه عکس العمل تنوع و غنای گونه های علفی و چوبی به عوامل فیزیکوشیمیایی خاک و نیز فیزیوگرافی در جنگل های زاگرس میانی ، منطقه ای به مساحت 170 هکتار از این جنگل ها واقع در منطقه حفاظت شده ارغوان در استان ایلام انتخاب گردید . سپس به صورت تصادفی سیستماتیک پلات هایی را در جهت های شمالی (n=20) ، جنوبی(n=24) و غربی (n=13) پیاده و اطلاعات مربوط به پوشش ، خاک و عوامل فیزیوگرافیک برداشت شد. نتایج حاصل از آنالیزهای همبستگی نشان داد که در دامنه جنوبی تنوع گونه های علفی با مقدار رس و شن همبستگی منفی و با سیلت همبستگی مثبت دارد . در دامنه شمالی تنوع گونه های علفی با ارتفاع از سطح دریا همبستگی منفی داشت. در دامنه غربی تنوع گونه های علفی با شوری و ارتفاع از سطح دریا همبستگی منفی و با درصد آهک همبستگی مثبت داشت . نتایج همچنین نشان داد که گونه های چوبی در تمامی دامنه ها نسبت به عوامل فیزیکی عکس العمل بیشتری نشان می دهند. نتایج این تحقیق بیان می دارد که در ارزیابی های اکولوژیکی به منظور بررسی رابطه بین عوامل محیطی با پوشش درمنطقه زاگرس برای پوشش علفی بیشتر فاکتورهای خاکی و برای بررسی گونه های چوبی بیشتر فیزیوگرافی و شکل زمین مد نظر قرار گیرند.
