امین حسینی اصل؛ محمد سعدی مسگری؛ علی اکبر متکان
دوره 16، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 165-184
چکیده
سابقه و هدف:
در تخصیص منابع آب، تقسیم مناسب منابع یک اصل اساسی است، اما تعیین آن به‌دلیل وجود معیارهای مختلف مشکل است. شبیه‌سازی سامانه‌های منابع آب که بتواند عوامل مؤثر را لحاظ کند و تعامل درونی اجزاء آن را نمایان سازد، اقدامی کارآمد در بهینه کردن تخصیص منابع آب به شمار می‌آید. بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که شبیه‌سازی چندعاملی ...
بیشتر
سابقه و هدف:
در تخصیص منابع آب، تقسیم مناسب منابع یک اصل اساسی است، اما تعیین آن به‌دلیل وجود معیارهای مختلف مشکل است. شبیه‌سازی سامانه‌های منابع آب که بتواند عوامل مؤثر را لحاظ کند و تعامل درونی اجزاء آن را نمایان سازد، اقدامی کارآمد در بهینه کردن تخصیص منابع آب به شمار می‌آید. بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که شبیه‌سازی چندعاملی به تنهایی یا در تلفیق با روشهای بهینه‌سازی به‌عنوان روشی مؤثر برای درک بهتر پیچیدگی‌های استفاده از آب و کاربران آب به کار می‌آید و الگوریتم ژنتیک نیز یکی از روشهای هوشمند تکاملی در بهینه‌سازی مسائل پیچیده غیرخطی است.
مواد و روش‌ها:
چارچوب مفهومی مدل تخصیص آب پیشنهادی، تعامل عرضه و تقاضای آب با توجه به عوامل اقتصادی را در یکی از زیرحوضه‌های کویر مرکزی ارائه کرده است که مهمترین منابع آب آن را آب‌های زیرزمینی تشکیل می‌دهند. از مهمترین وظایف تخصیص‌دهنده آب، تخصیص آب به شکل بهینه به بخش‌های مختلف است. این کار با توجه به تقاضای آب موردنیاز هر یک از عامل‌های مصرف‌کننده انجام می‌شود. عامل کشاورزی که بیشترین سهم آب را به خود اختصاص می‌دهد، به قسمت‌های جزئی‌تری تقسیم می‌شود و در هر یک از محصولات به تنوع الگوی کشت، شرایط کم آبیاری و ... در جهت بهبود وضع اقتصادی و تخصیص بهینه منابع آب با توجه به داده‌ها و آمار در دسترس لحاظ می‌شود. در بخش صنعت، تولیدات و توابع آن در قالب یک تابع دربرگیرنده مجموع بنگاه‌ها مطرح می‌شود و در بخش شرب نیز، به‌دلیل اهمیت ویژه تأمین آب این بخش، کل مقدار آب مورد نیاز محاسبه و به‌طور کامل به این بخش اختصاص می‌یابد.
نتایج و بحث:
در منطقه مورد بررسی، بر اساس معیار بیشینه کردن سود اقتصادی و با توجه به منابع آب در دسترس، کشت نباتات علوفه‌ای و روغنی بهینه نیست. از سویی دیگر، در محصولات گروه غلات، به‌دلیل کم‌آبیاری و در محصولات باغی نیز به‌دلیل سودآوری بالای این محصولات سطح کشت بالا حفظ شده است و پس از غلات، درختان مثمر از قبیل: پسته، انار، انگور و خرما دارای بیشترین سطح هستند. بنابراین در بخش کشاورزی، بهره‌گیری از کم‌آبیاری در محصولات خانواده غلات و تغییر الگوی کشت با حذف محصولات دو خانواده نباتات علوفه‌ای و روغنی، منجر به بهینه شدن تخصیص آب می‌شود. در بخش صنعت، نکته حائز اهمیت، تأثیر تغییر تکنولوژی در کاهش تقاضای آب است و به‌دلیل سودآوری اقتصادی بالاتر این بخش نسبت به بخش کشاورزی، تخصیص بهینه در راستای افزایش سودآوری اقتصادی منجر به تخصیص بیشتر آب در مقایسه با مصرف فعلی شده است. از دیدگاه مدل توسعه‌یافته نیز، ارزیابی نتایج بهینه‌سازی در الگوریتم ژنتیک نشان داد که سرعت همگرایی در تکرارهای اولیه زیاد و به‌تدریج کاهش می‌یابد تا به همگرایی برسد و این همگرایی تابع بهینگی به‌تدریج حاصل می‌شود. همچنین واریانس کم تغییرات جواب نهایی الگوریتم در بازه صفر و یک، حاکی از ثبات مناسب این الگوریتم است.
نتیجه‌گیری:
استفاده از چارچوب پیشنهادی در منطقه مورد بررسی در افزایش سودآوری اقتصادی حاصل از تخصیص بهینه منابع آب به بخش‌های مختلف تأثیرگذار است و بر اساس آن، سطح زیرکشت و میزان تخصیص آب بهینه برای مصارف مختلف تعیین شده است. نتایج حاکی از گرایش به سمت تولید محصولات باغی پربازده به جای محصولات کشاورزی کم‌بازده و تخصیص بیشتر آب به بخش صنعت است.
سید حسین پورعلی؛ علی اکبر متکان؛ امین حسینی اصل
دوره 6، شماره 1 ، مهر 1387
چکیده
با توجه به اهمیت منابع آبی در کشور ایران، نیاز است تا از بدنه های آب شیرین همچون سدها محافظت بیشتری گردد . یکی از مهمترین روشهای حفظ این منابع آبی، انجام مدیریت صحیح در جهت کاهش فرسایش و تولید رسوب می باشد که لازمه آن آگاهی از مقدار رسوب زایی و نواحی دارای بحران فرسایشی در حوزه های بالادست سدها است . از این رو مطالعه حاضر، تهیه نقشه بهنگام ...
بیشتر
با توجه به اهمیت منابع آبی در کشور ایران، نیاز است تا از بدنه های آب شیرین همچون سدها محافظت بیشتری گردد . یکی از مهمترین روشهای حفظ این منابع آبی، انجام مدیریت صحیح در جهت کاهش فرسایش و تولید رسوب می باشد که لازمه آن آگاهی از مقدار رسوب زایی و نواحی دارای بحران فرسایشی در حوزه های بالادست سدها است . از این رو مطالعه حاضر، تهیه نقشه بهنگام فرسایش و رسوب در حوزه آبخیز سد دز با مساحت تقریبی 17320 کیلومتر مربع جهت علاج بخشی سد دز و درک درست از مدیریت فرسایش این نواحی را مد نظر قرار داده است . وسعت قابل توجه حوزه آبخیز موردنظر و عدم امکان انجام عملیات میدانی گسترد ه بدلیل ویژگیهای طبیعی و صعب العبور بودن منطقه، موجب گردید تا استفاده از تصاویر ماهواره ای و سیستم اطلاعات جغرافیایی در تلفیق با عملیات میدانی محدود مورد توجه قرار گیرد . در این مطالعه با بررسی روشهای مختلف مدلسازی فرسایش و با 9 پارام تر مؤثر انتخاب گردید . به منظور تأمین PSIAC رسوب، مدل تجربی Landsat- و IRS اطلاعات ورودی موردنیاز مدل، از داده های ماهواره ای نقشه های پایه موجود، عکسهای هوایی، بازدید هلیکوپتری و نیز عملیات ، ETM+ زمینی بهره گرفته شد .کالیبراسیون مدل با داده های حاصل از بررسی مخزن سد و لحاظ ک ردن ویژگیهای بومی منطقه مورد مطالعه این امکان را فراهم آورد تا با بهره و تلفیق لایه های اطلاعاتی مختلف، شناسایی و طبقه بندی مناطق GIS گیری از فرسایشی میسر گردد . نتایج حاصله در قالب نقشه ها و آمار فرسایش، ضمن شناسایی کلاسهای فرسایشی و معرفی مناطق حاد فرسایش ی، راهگشای مدیریت حوضه آبخیز و کنترل رسوب با نگرش ویژه بر اولویتهای اجرایی می باشد.
