ریحانه سادات قاضی مرعشی؛ امید نوری؛ رضا دیهیم فرد؛ امیر سالمی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 113-124
چکیده
سابقه و هدف:
افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره ...
بیشتر
سابقه و هدف:
افزایش رشد جمعیت و شهرنشینی و گسترش روزافزون آن در سراسر جهان، تقاضا برای امنیت غذایی و خودکفایی برای تولید غذا در شهرها را افزایش داده است. در این موقعیت فعالیت‌هایی در حوزه کشاورزی در محیط شهر به شیوه‌های مختلف سنتی (کشت در سطح زمین و بستر خاک) و جدید (کشت در پشت‌بام و بستر آبی) ظهور پیداکرده و پژوهش‌های زیادی در این‌باره انجام شده و مزارع بسیاری در سطح شهر و به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان به وجود آمده است. با این حال هنوز چالش‌هایی برای گسترش این نوع کشاورزی وجود دارد و تحقیق‌های اندکی به‌منظور بررسی سلامت محصولات پرورش‌یافته در این مکان‌ها به‌ویژه تجمع آلاینده‌های هوا در این محصولات انجام شده است. هدف این تحقیق بررسی سلامت گیاهان پرورش‌یافته در محیط شهری (در دو قسمت پشت‌بام و حیاط یک ساختمان مسکونی) و ارزیابی تجمع غلظت آلاینده‌ها در میوه بادمجان (Solanum melongena var. Depressum L.) و فلفل دلمه‌ای (Capsicum frutescens var. Grossum (Mill.)) بود.
مواد و روشها:
دو نمونه سبزی فلفل دلمه‌ای و بادمجان در پشت بام و حیاط یک ساختمان مسکونی با ارتفاع 15 متر در منطقه 7 شهر تهران در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار کشت شدند. همچنین به‌منظور مقایسه سلامت میوه این محصولات با محصولات پرورش‌یافته در خارج شهر، نمونه‌هایی از همین محصولات، از مزرعه‌های حومه ورامین و کرج، تهیه شدند. غلظت فلزات سنگین مولیبدن، کروم، مس و منگنز (Mo, Cr, Cu, Mn) در میوه فلفل دلمه‌ای و بادمجان پرورش‌یافته در داخل شهر تهران بررسی و با محصولات پرورش‌یافته در مزرعه‌های خارج از شهر مقایسه شدند. همچنین مقدار غلظت فلز سنگین سرب و کادمیوم (Pb و Cd) در نمونه‌های کشت‌شده در شهر با استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران مقایسه شدند. هضم نمونه‌ها توسط مایکروویو و پردازش و خوانش نتایج توسط دستگاه ICP-MS انجام شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار SASو Excel با استفاده از آزمون دانکن تجزیه شدند.
نتایج و بحث:
نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اکثر میوه‌های پرورش‌یافته در شهر بهصورت معنی‌دار در سطح 5 درصد بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر هستند، به جز فلز سنگین Cr در بادمجان که نمونه خارج از شهر غلظت بالاتری را نسبت به بادمجان پرورش یافته در هر دو محل کشت شهری، نشان داد و فلز سنگین Cu که در هر دو گیاه بادمجان و فلفل دلمه‌ای، نمونه خارج از شهر غلظت بیشتری نسبت به نمونه پشت‌بام داشت. کروم در بادمجان مزرعه 56/1 برابر بادمجان حیاط و 58/1 برابر بادمجان پشت بام بود و غلظت مس در بادمجان و فلفل دلمه‌ای مزرعه 22/1 و 24/1 برابر بیشتر از نمونه پشت بام بود. همچنین جز سرب (Pb) که در برخی از نمونه‌های بادمجان پشت‌بام، فلفل دلمه‌ای پشت‌بام و فلفل دلمه‌ای حیاط؛ به ترتیب 18/0، 63/0 و 14/0 میلیگرم در هر کیلوگرم ماده خشک (mg/kgDW) و بهصورت معنی‌دار (در سطح 5%) بالاتر از حد مجاز بود، سایر نمونه‌ها غلظتی پایین‌تر از حد مجاز را برای سرب و کادمیوم بر طبق استاندارد اتحادیه اروپا و استاندارد ملی ایران نشان دادند و این اختلاف در سطح 5% معنی‌دار بود.
نتیجه گیری:
به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت که تمام محصولات پرورش‌یافته در منطقه 7 شهر تهران ازنظر مقدار فلز سنگین Cd سالم و مطابق با استانداردهای بین‌المللی و در سطح نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج شهر بودند اما اکثر نمونه‌ها دارای مقدار بالاتر از حد مجاز از نظر مقدار فلز سنگین سرب بودند. همچنین غلظت سایر فلزات سنگین در اکثر نمونه‌های پرورش‌یافته در داخل شهر بالاتر از نمونه‌های پرورش‌یافته در خارج از شهر بود که می‌تواند به دلیل ترافیک بالا، موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی نامناسب باشد.
