عبدالحسین بوعلی؛ حمیدرضا عسگری؛ علی محمدیان بهبهانی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی؛ بابک نعیمی
چکیده
سابقه و هدف: بیابان زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. پارامترهای ادافیکی و فرآیندهای موثر بر وضعیت خاک، اقلیم ، آب زیرزمینی، پوشش گیاهی و مدیریت از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر پدیده بیابانزایی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. این پارامترها با استفاده از مدلهای ...
بیشتر
سابقه و هدف: بیابان زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. پارامترهای ادافیکی و فرآیندهای موثر بر وضعیت خاک، اقلیم ، آب زیرزمینی، پوشش گیاهی و مدیریت از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر پدیده بیابانزایی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. این پارامترها با استفاده از مدلهای مختلف در مناطق مختلف بررسی می شوند . براین اساس این تحقیق با هدف ارزیابی شدت بیابانزایی با استفاده از مدل مدالوس و مبتنی بر معیار آب زیرزمینی و خاک در غرب استان گلستان انجام شد .مواد و روش ها: به منظور تعیین نقشه واحد کاری، از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تفسیر عکس های هوایی، باند پانکرومات یک و چند طیفی تصاویر ماهواره ای لندست و بازدیدهای صحرایی ا ستفاده شد. روش های زمین آمار مورد استفاده در این تحقیق شامل روش کریجینگ، روش تخمین گر موضعی ( GPI )، روش توابع شعاعی ( RBF ) و روش عکس فاصله ( IDW) بوده است. در مدل مدالوس از 6 معیار و 20 شاخص به منظور ارزیابی شدت بیابانزایی استفاده شد. امتیازدهی هر یک از شاخص ها در سطح واحد کاری تعیین گردید. نقشه هر یک از معیارها با استفاده از رابطه میانگین هندسی بین شاخص ها دست آمد . برای ارزیابی صحت نتایج مدل، کلاس بیابانزایی در هر یک از واحدهای کاری با توجه به شواهد میدانی، عمل ارزیابی مشاهده ای و بصری انجام و سپس اقدام به مقایسه آماری طبقه کلاس بیابانزایی مدل با نظر کارشناسی شد. برای صحت سنجی نتایج مدل ها، از نرم افزار SPSS و آزمون ناپارامتری من ویتنی استفاده شد .نتایج و بحث: در این تحقیق متوسط وزنی امتیاز شدت بیابانزایی منطقه 135 به دست آمد که بیانگر کلاس متوسط می باشد. از نظر پهنه بندی شدت بیابانزایی، منطقه در سه کلاس کم و ناچیز با درصد فراوان ی 27 و متوسط با درصد فراوانی 60 و شدید با درصد فراوانی 13 طبقه بندی گردید . از بین معیارهای بیابانزایی، معیار مدیریت و سیاست با متوسط وزنی ( 148 )، معیار غالب و موثر بیابانزایی بوده و پس از آن معیار پوشش گیاهی ( 145 )، معیار خاک ( 141 )، معیار فرسایش ( 138 )، معیار اقلیم ( 122) و معیار آب زیرزمینی ( 121 ) در رتبه بعدی معیارهای موثر بیابانزایی منطقه قرار گرفتند . همچنین مهمترین شاخص های بیابانزایی به ترتیب، شاخص های مقاومت در برابر خشکسالی، عملیات حفاظتی و شوری خاک است. این شاخص ها در واحدهای کاری اراضی رهاشده، اراضی شور و ماندابی و اراضی شور هزار واقع در قسمتهای شمال شرقی منطقه، باعث افزایش روند بیابانزایی شده اند. در پایان توزیع مکانی کلاسها به صورت مناطق دارای بیابانزایی کم و ناچیز در بخش جنوبی و شرقی منطقه، کلاس متوسط در بخش غربی، مرکزی و شمالی و نهایتاً کلاس شدید بیابانزایی در بخش شمال شرقی منطقه قرار توزیع داشتند .نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده که نشان دهنده تبخیر و تعرق بالای منطقه، گسترش روند شوری اراضی، ایجاد جاده سازی غیر اصولی و زهکشی ناقص می باشد، به نظر می رسد مدیریت بیابانزایی غرب استان گلستان به عنوان یکی از قطبهای کشاورزی، باید در اولویت مدیریتی مسئولان و کارشناسان ادارات اجرایی قرار گیرد . بر این اساس پیشنهاد می شود به منظور کنترل روند بیابانزایی و رسیدن به توسعه پایدار در منطقه، تصفیه پسابهای صنعتی و خانگی برای استفاده مجدد مصارف مختلف، استفاده از سیستم های نوین آبیاری اراضی کشاورزی، قرار دادن محصولات زراعی کم نیاز از نظر مصرف آب در تناوب زراعی منطقه و همچنین آموزش های لاز م برای توجیه کشاورزان به منظور استفاد ه از سموم و کودهای شیمیایی در منطقه جهت کنترل بیابانزایی صورت گیرد .
الهام ابراهیمی؛ فراهم احمد زاده؛ بابک نعیمی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 215-232
چکیده
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه ...
بیشتر
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه (Hyaena hyaena) تنها عضو این خانواده در ایران است و در رتبه نزدیک به تهدید ( (NTفهرست سرخ IUCNقرار دارد. هدف از این پژوهش تهیه مدل توزیع گونه‌ای کفتار راهراه به‌عنوان یک گونه با پراکنش جغرافیایی گسترده در ایران است. مواد و روش‌ها: با استفاده از لایه‌های نوزده متغیر اقلیمی همبستگی بین متغییرها برای گونه کفتار راهراه تجزیه‌و‌تحلیل شد و متغیرهایی که همبستگی بیش از 75/0 داشتند، حذف شدند. در نهایت هشت مدل توزیع گونه‌ای در بسته آماری sdm (GLM, GAM, BRT, SVM, RF, MARS, CART, FDA) در نرم‌افزار R مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اینکه مدلهای توزیع گونه‌ای همواره در معرض عدم قطعیت قرار دارند و این موضوعی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، یک راه‌حل برای برآورد تغییرات بین مدلی و کاهش عدم‌قطعیت در پیش‌بینی، استفاده از پیش‌بینی‌های ترکیبی به جای استفاده از یک روش مدل‌سازی واحد است. از این‌رو پس از تعیین پتانسیل‌های زیستگاهی کفتار راهراه توسط هشت مدل مذکور، بهترین مناطق برای پراکنش این گونه در ایران با بهره‌گیری از مدل ترکیبی (Ensemble) مشخص شد. نتایج و بحث: یافـتـه‌هـای ایـن بررسی نشان داد متغیر‌های دمای متوسط سالانه، بارش فصلی، بارش گرم‌ترین فصل از اهـمـیـت بالایی برخوردارند و در مجموع مدلهای FDA ، GAM، BRT،CART، GLM دارای قابلیت اعتماد در سطح خوب، مدل MARS دارای قابلیت اعتماد در سطح عالی و مدلهای SVM و RF دارای قابلیت اعتماد بسیار عالی هستند. نتایج نشان داد مدلهایGLM, GAM, BRT, MARS,CART, RF عموماً مناطق مرکزی ایران و مدلهای SVM و FDA مناطق حاشیه‌ای دریای خزر را به‌عنوان بهترین مناطق برای توزیع گونه‌ای کفتار راهراه پیش‌بینی کرده‌اند، تفاوت در نتایج پیش‌بینی مدلها تایید‌کننده عدم قطعیت بین مدلها است از این‌رو ضرورت استفاده از روش ترکیبی آشکار میشود. نتایج مدل ترکیبی نشان داد مناسب‌ترین مناطق برای پراکنش کفتار راهراه مناطق نیمه‌خشک و استپی مرکزی ایران است. نتیجه‌گیری: به تازگی از SDMsبرای تخمین گستره حضور گونه‌ها و همچنین کشف اثرات تغییر اقلیم بر توزیع آنها استفاده میشود و در میان این مدلها استفاده از رویکرد مدل‌سازی ترکیبی راه‌حل مناسبی برای کاهش عدم‌قطعیت پیش‌بینی در مدل‌سازی توزیع گونه‌ای محسوب میشود، بنابراین نتایج این پژوهش علاوه بر پیش‌بینی توزیع مکانی کفتار راهراه به نوبه خود می‌تواند به اقدامات مدیریتی حفاظت این گونه نیز کمک کند.
