فرهاد حسینی طایفه؛ منا ایزدیان؛ عباس عاشوری؛ لیلا جولایی؛ الهام ابراهیمی
چکیده
سابقه و هدف: بهره‌گیری از اطلاعات سرشماری پرندگان آبزی (آبزی و کنار آبزی) برای محاسبه اندازه و روند تغییرات جمعیت متداول است و به عنوان نشانگر تغییرات بوم‌شناختی زیستگاه های تالابی در حفاظت از تنوع زیستی اهمیت دارد. تالاب های استان فارس از جمله متنوع ترین زیستگاه های پرندگان آبزی درون سرزمینی ایران هستند که در سال ...
بیشتر
سابقه و هدف: بهره‌گیری از اطلاعات سرشماری پرندگان آبزی (آبزی و کنار آبزی) برای محاسبه اندازه و روند تغییرات جمعیت متداول است و به عنوان نشانگر تغییرات بوم‌شناختی زیستگاه های تالابی در حفاظت از تنوع زیستی اهمیت دارد. تالاب های استان فارس از جمله متنوع ترین زیستگاه های پرندگان آبزی درون سرزمینی ایران هستند که در سال های اخیر به دلیل کاهش تراز آبی و تغییرات زیستگاهی به شدت تخریب شده و تالاب های بین المللی آن در فهرست تالاب های در معرض تهدید (مونترو) قرار گرفته اند. در این پژوهش روند تغییرات جمعیت کل پرندگان آبزی استان فارس و تالاب های اصلی آن شامل تالاب های بین المللی حوضه بختگان (کمجان، طشک و بختگان)، پریشان و دشت ارژن و تالاب های مهم کافتر، مهارلو و دریاچه سد درودزن بررسی شده است.مواد و روش ها: نتایج سرشماری پرندگان آبزی مهاجر زمستان‌گذران استان فارس برای سال های 2018-1988 از دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست دریافت شد. گرچه سرشماری جمعیت از سال 1967 در استان فارس انجام شده است ولی طی سالهای 1967 تا 1987 سرشماری صرفاً به قوها، غازها، مرغابی ها و چنگرها اختصاص داشت و از سال 1988 میلادی سایر پرندگان آبزی و کنار آبزی به فهرست سرشماری پرندگان اضافه شدند. داده ها در دو دوره زمانی بلند مدت 31 ساله (2018-1988) و کوتاه مدت ده ساله (2018-2009) با استفاده از بسته آماری RTRIM برگرفته از نرم افزار ((TRends & Indices for Monitoring Data TRIM در محیط (R) تجزیه و تحلیل شده است.نتایج و بحث: در 31 سال گذشته حدود 14 درصد جمعیت و 67 درصد گونه های پرندگان آبزی ایران (116 گونه از 174 گونه ایران) مربوط به استان فارس بوده است. نتایج حاکی از کاهش شدید جمعیت کل پرندگان آبزی مهاجر استان فارس در بلند مدت با شیب 10.9 درصد (0.0004±0.891) در سال است و در دوره ده ساله نیز روند کاهش جمعیت شدید و با شیب 11- درصد (0.0001±0.890) می‌باشد. تنها تالاب های مهارلو در بلندمدت و دریاچه سد درودزن در کوتاهمدت روند جمعیت پایدار داشتند و در سایر تالاب‌ها روند کاهش جمعیت ملایم تا شدید بود. بیشترین کاهش جمعیت بلند مدت در تالاب های پریشان و دشت ارژن به ترتیب با 13.9 و 10.1 درصد مشاهده شد. در کوتاه مدت نیز تالاب پریشان بیشترین کاهش جمعیت با شیب (0.0001±0.861) 10- درصد در سال را داشته است. نیز بیشترین تعداد گونه در دهه 90 میلادی و همچنین در سال های 2004 تا 2009 مشاهده گردید و پس از این دوره، غنای گونه‌ای این تالاب‌ها کاهش یافته است. نتایج نشان داد؛ سهم تالاب های حوضه بختگان و پریشان از جمعیت کل استان بین 10 تا 88 درصد در نوسان بوده است و کمترین مقدار سهم جمعیت پرندگان در ده سال اخیر در این دو تالاب شمارش شده است. به نظر میرسد خشک شدن پهنه های آبی و تغییر کاربری اراضی از جمله مهم ترین عوامل موثر بر کاهش جمعیت و غنای گونه‌ای پرندگان آبزی بوده است. این تالاب ها در حال حاضر فاقد شرایط احراز معیار 5 تالابهای بین المللی رامسر بر اساس وضعیت پرندگان آبزی بوده و لازم است احیاء و حفاظت مستمر و اثربخش از آنها در اولویت برنامه های حفاظت محیط زیست قرار گیرد.نتیجه گیری: در سال های اخیر تغییرات زیستگاهی ناشی از تغییر رژیم آبی و عوامل انسان ساخت باعث کاهش کیفیت زیستگاه های تالابی استان فارس و تغییرات شدید جمعیت پرندگان آبزی شده است. تأمین حق آبه محیط زیستی مورد نیاز برای پایداری بوم شناختی، استقرار نظام مدیریت یکپارچه بوم سازگانی، اجرای برنامه های مدیریت جامع تالاب ها و پایش جمعیت مهمترین راهبردهای احیاء تالاب های مورد مطالعه هستند. نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند در مدیریت زیست بومی تالاب ها، تدوین و اجرای برنامه احیاء و همچنین محاسبه خسارات وارده به تالابهای این استان مورد استفاده قرار گیرد.
الهام ابراهیمی؛ فراهم احمد زاده؛ بابک نعیمی
دوره 15، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 215-232
چکیده
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه ...
بیشتر
سابقه و هدف: گوشت‌خواران به خاطر جایگاه‌شان در رأس هرم غذایی همواره در معرض تهدید قرار دارند. امروزه حدود 65% از گوشت‌خواران در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت، در رده خطر انقراض یا آسیب پذیر قرار گرفته‌اند .در مقیاس جهانی در راسته گوشت‌خواران، خانواده کفتارها از خانوادههایی با تعداد گونه اندک (4 گونه) محسوب میشود. کفتار راهراه (Hyaena hyaena) تنها عضو این خانواده در ایران است و در رتبه نزدیک به تهدید ( (NTفهرست سرخ IUCNقرار دارد. هدف از این پژوهش تهیه مدل توزیع گونه‌ای کفتار راهراه به‌عنوان یک گونه با پراکنش جغرافیایی گسترده در ایران است. مواد و روش‌ها: با استفاده از لایه‌های نوزده متغیر اقلیمی همبستگی بین متغییرها برای گونه کفتار راهراه تجزیه‌و‌تحلیل شد و متغیرهایی که همبستگی بیش از 75/0 داشتند، حذف شدند. در نهایت هشت مدل توزیع گونه‌ای در بسته آماری sdm (GLM, GAM, BRT, SVM, RF, MARS, CART, FDA) در نرم‌افزار R مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اینکه مدل‌های توزیع گونه‌ای همواره در معرض عدم قطعیت قرار دارند و این موضوعی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد، یک راه‌حل برای برآورد تغییرات بین مدلی و کاهش عدم‌قطعیت در پیش‌بینی، استفاده از پیش‌بینی‌های ترکیبی به جای استفاده از یک روش مدل‌سازی واحد است. از این‌رو پس از تعیین پتانسیل‌های زیستگاهی کفتار راهراه توسط هشت مدل مذکور، بهترین مناطق برای پراکنش این گونه در ایران با بهره‌گیری از مدل ترکیبی (Ensemble) مشخص شد. نتایج و بحث: یافـتـه‌هـای ایـن بررسی نشان داد متغیر‌های دمای متوسط سالانه، بارش فصلی، بارش گرم‌ترین فصل از اهـمـیـت بالایی برخوردارند و در مجموع مدل‌های FDA ، GAM، BRT،CART، GLM دارای قابلیت اعتماد در سطح خوب، مدل MARS دارای قابلیت اعتماد در سطح عالی و مدل‌های SVM و RF دارای قابلیت اعتماد بسیار عالی هستند. نتایج نشان داد مدل‌هایGLM, GAM, BRT, MARS,CART, RF عموماً مناطق مرکزی ایران و مدل‌های SVM و FDA مناطق حاشیه‌ای دریای خزر را به‌عنوان بهترین مناطق برای توزیع گونه‌ای کفتار راهراه پیش‌بینی کرده‌اند، تفاوت در نتایج پیش‌بینی مدلها تایید‌کننده عدم قطعیت بین مدلها است از این‌رو ضرورت استفاده از روش ترکیبی آشکار میشود. نتایج مدل ترکیبی نشان داد مناسب‌ترین مناطق برای پراکنش کفتار راهراه مناطق نیمه‌خشک و استپی مرکزی ایران است. نتیجه‌گیری: به تازگی از SDMsبرای تخمین گستره حضور گونه‌ها و همچنین کشف اثرات تغییر اقلیم بر توزیع آنها استفاده میشود و در میان این مدلها استفاده از رویکرد مدل‌سازی ترکیبی راه‌حل مناسبی برای کاهش عدم‌قطعیت پیش‌بینی در مدل‌سازی توزیع گونه‌ای محسوب میشود، بنابراین نتایج این پژوهش علاوه بر پیش‌بینی توزیع مکانی کفتار راهراه به نوبه خود می‌تواند به اقدامات مدیریتی حفاظت این گونه نیز کمک کند.
