رویا کرمی؛ سید یوسف حجازی؛ عبدالمطلب رضایی
چکیده
سابقه و هدف: امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و درنتیجه افزایش مشکلات محیط زیستی، الزام فوری به منظور حفظ محیط زیست وجود دارد. ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت محیط زیستی، راه حلهای ﮔﻮﻧﺎﮔﻮنی مطرح می کنند که اﻏﻠﺐ اﻳﻦ راه حلها، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ امروزه به دلیل هزینه های زیاد این روش ها، ...
بیشتر
سابقه و هدف: امروزه با توجه به رشد روزافزون جمعیت و درنتیجه افزایش مشکلات محیط زیستی، الزام فوری به منظور حفظ محیط زیست وجود دارد. ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت محیط زیستی، راه حلهای ﮔﻮﻧﺎﮔﻮنی مطرح می کنند که اﻏﻠﺐ اﻳﻦ راه حلها، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ امروزه به دلیل هزینه های زیاد این روش ها، به دگرگونی سبک زﻧﺪﮔﻲ و رﻓﺘﺎرهای ﻣﺮدم علاقه مند شده اند. آن‌ها معتقدند که راه‌حل مسائل محیط زیستی باید در تغییر رفتار و نگرش انسان مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا رسانه نقش مهمی در ایجاد آگاهی مردم نسبت به مسائل محیط زیستی و اقدام برای محافظت از محیط زیست ایفا می کند. رسانه به‌عنوان ابزار بسیار مؤثری برای گسترش و ایجاد آگاهی، نگرش و رفتار نسبت به مسائل محیط زیستی شناخته‌شده است. رسانه دارای نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و مشارکت شهروندان در مسائل محیط زیستی است. پتانسیل فوق العاده رسانه‌ها در زمینه تهیه اطلاعات، ساخت دانش، پرورش مهارت ها و نگرش ها، در طول سال ها به‌طور علمی ثابت‌شده است. یکی از موضوعات مهم در رابطه با رفتار محیط زیستی و حفاظت از محیط زیست، توجه به آموزش سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی است. آموزش محیط زیست فرایندی است که به افراد امکان بررسی مسائل محیط زیستی، مشارکت در حل مسائل و اقدام برای بهبود محیط زیست را می دهد. مولفه های اصلی آموزش محیط زیست عبارتند از: آگاهی، حساسیت، دانش، نگرش، مهارت، نیت، مشارکت و رفتار.سازمان های مردم نهاد محیط زیستی با توجه به اهداف و رسالت خود، دارای امکانات مناسبی برای افزایش سطح آگاهی عمومی از طریق آموزش و تعلیم اعضای خود و همچنین آموزش سایر افراد جامعه می باشند و باید حمایتهای لازم از این سازمان ها در راستای تحقق اهدافشان صورت گیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی تأثیر رسانه بر برخی از مؤلفه‌های آموزش محیطزیست شامل: دانش محیط زیستی، محیط زیستی، نیت محیط زیستی و رﻓﺘﺎر محیط زیستی اعضای سازمان های مردم نهاد محیط زیستی است. مواد و روش ها: جامعه آماری تحقیق، سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران می باشند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی 148 نفر به‌عنوان اعضای نمونه تعیین شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه انتخاب گردید که پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ 89 %درصد به دست آمد. نتایج و بحث: نتایج به‌دست‌آمده از مدل‌سازی معادلات ساختاری مبتنی بر روش حداقل مربعات جزیی بیانگر رابطه مثبت و معنیدار چهار مؤلفه رسانه، دانش محیطزیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی با رفتار محیط زیستی بودند. نتایج نشان داد که هر چهار متغیر (رسانه، دانش محیط زیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی) دارای میانگین بالایی در بین اعضای سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران می‌باشند. متغیر مستقل (نگرش محیط زیستی) بیشترین تأثیر را بر متغیر میانجی (نیت محیط زیستی) و همچنین بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته (رفتار محیط زیستی) دارد و بعدازآن، رسانه مؤثرترین متغیر است. نیت محیط زیستی به‌عنوان متغیر میانجی 1/57درصد از واریانس رفتار محیط زیستی در بین اعضا سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران را تبیین می کند. همچنین 3/34 درصد از واریانس رفتار محیط زیستی در بین اعضا سازمان های مردم نهاد محیط زیستی استان تهران توسط متغیرهای رسانه، دانش محیط زیستی، نگرش محیط زیستی و نیت محیط زیستی تبیین گردید. نتیجه‌گیری: نگرش محیط زیستی به‌عنوان مهم‌ترین متغیر تأثیرگذار در نیت محیط زیستی و رفتار محیط زیستی و رسانه به‌عنوان دومین متغیر تأثیرگذار در نیت محیط زیستی و رفتار محیط زیستی در این مطالعه شناخته‌شده است. نقش رسانه به‌منظور افزایش دانش و نگرش محیط زیستی افراد جامعه غیرقابل‌انکار است. رسانه باید بیشتر از قبل به‌منظور تسهیل انتقال اطلاعات محیط زیستی و ترویج نگرش مثبت محیط زیستی مورداستفاده قرار گیرد. در سال های اخیر اینترنت و شبکههای اجتماعی منبع اصلی اطلاعات محیط زیستی هستند. ازآنجایی‌که رسانه‌های دیجیتال به‌طور گسترده‌ای توسط جوانان مورداستفاده قرار می‌گیرند، باید مواد و روش های آموزشی جدیدی برای پاسخگویی به‌روز نیازهای اطلاعاتی مسائل محیط زیستی، ایجاد شود. بنابراین باید برنامه‌های مختلفی توسط سازمان های مردم نهاد محیط زیستی برنامه‌ریزی شود تا اطلاعات محیط زیستی را از طریق رسانه‌ها به‌ویژه اینترنت و شبکههای اجتماعی به اشتراک بگذارند.
