بررسی انحلال پذیری سنگ های گچی سازند گچساران و اثرات زیست محیطی آن در شرق استان خوزستان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی، مشهد

2 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی، مشهد

3 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

چکیده

سازند تبخیری گچساران در شرق استان خوزستان رخنمون زیادی دارد و ژیپس های آن به شدت انحلال یافته و کارستی شده اند. در این پژوهش بر اساس بازدیدهای صحرایی، مطالعات آزمایشگاهی و نرم افزاری، نحوه تشکیل کارست در ژیپس ها در مناطقی از شهرهای رامهرمز و میداوود، دشت رامهرمز و دشت میداوود-دالون مطالعه و مسائل زیست محیطی آن مورد بررسی قرار گرفته است. فراوانی ساختارها (درزه ها، گسل ها) و عملکرد آب های سطحی و زیرزمینی از عواملی اصلی تشکیل کارست در منطقه محسوب می گردد. در نتیجه انحلال یافتن سنگهای ژیپسی، میزان TDS و میزان یونهای سولفات در آب های سطحی و زیرزمینی افزایش یافته و موجب کاهش کیفیت آب شده است. برداشت بیش از حد آبهای زیرزمینی و کاهش سطح ایستابی، افزایش سرعت انحلال سنگهای ژیپسی را در پی داشته و فرونشست زمین و تشکیل فروچاله ها را موجب گردیده است. در طول سال های اخیر تعداد زیادی فروچاله بصورت ناگهانی و با ابعاد بزرگ در ژیپس های منطقه تشکیل شده که خوشبختانه خسارتی در پی نداشتند. در نتیجه انحلال ژیپس ها، میزان املاح و مقدار هدایت الکتریکی (EC) خاک در دشت رامهرمز افزایش یافته و گسترش زمینهای نامرغوب را در پی داشته است که محدودیت زمین های زراعی را به دنبال دارد. در نتیجه فرایند انحلال مقاومت سنگها کاهش پیدا کرده و درز و شکستگی توسعه می یابند و معابر جهت عبور جریان آب باز می شوند. این موضوع، تشکیل شیب لغزهایی را به دنبال داشته که در مخزن سد جره فراوان بوده که عموماً از نوع واژگونی و لغزش هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Gypsum Solubility of the Gachsaran Formation in East of Khuzestan Province and its Environmental Impacts

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mohammadian 1
  • Mohammad Ghafori 2
  • Mohammas Hosein Ghobadi 3
1 Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad
2 Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad
3 Faculty of Science, Bu Ali Sina University, Hamedan
چکیده [English]

The Gachsaran evaporate formation is extensively exposed in East of Khozestan Province and the gypsum rocks in this formation show karstification. This paper has studied the development and environmental impact problems of gypsum karst in Ramhormoz and Meaedavood cities based on field study, laboratory and software studies. Structural factors such as joints, fractures and faults and the extraction of groundwater are the main agents in the development of karst gypsum. Due to the dissolution of gypsum, there is an increase in TDS and sulfate ions and a decrease in the quality of surface water and groundwater. The extraction of groundwater and lowering of the water table have increased the dissolution rate of gypsum and created a sinkhole. During recent years, a large number of sinkholes have been formed suddenly in the gypsum but, fortunately, have not caused any damage. Dissolution of the gypsum has caused an increase in the salinity of soil and expansion of saline land in Ramhormoz plain. As a result of the dissolution process, the resistance of rock decreases and cracks and fractures develop for the passage water, creating abundant slope instability in the Jareh Dam reservoir

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gypsum Karst
  • Gachsaran Formation
  • East of Khozestan
  • environmental impacts
  1. Amiri Bakhtiyar H, Bavi A R. Geology of Iran Evaporates. Ahwaz, Iran, Nashre Trava publishing ;2010. P. 25. [In Persian
  2. Cooper A, Gutierrez F. Dealing with Gypsum Karst Problems: Hazards, Environmental Issues, and Planning. Treatise on Geomorphology Journal; 2013 ;6:451-562.
  3. Cooper A H. Identification, prediction, and mitigation of sinkhole hazards in evaporate karst areas. Environmental Geology Journal; 2008;53:1007-1022.
  4. Closson D. Salt karst and tectonics, Dead Sea, Jordan. Earth Surf. Landforms Journal; 2009;34:1408-1421.
  5. Dorrani Nejad M S. Hydro chemical Assessment of Ground waters in Maydavood Area. M.Sc.: Hydrogeology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran; 2009. P. 96. [In Persian]
  6. Francisco G, Johnson K, Anthony H. Evaporate Karst processes,landforms, and environmental problems. Environmental Geology Journal; 2008;53:935-936.
  7. Ghobadi M H. Engineering Geology of Karst. Hamadan, Iran, Bu Ali Sina University publishing; 2010. P. 152. [In Persian]
  8. Gutierrez F, Parise M, De Waele J, Jourde H. A review on natural and human induced geo hazards and impacts in karst. Earth-Science Journal; 2014;38:61–88.
  9. Kenneth. Gypsum-karst problems in constructing dams in USA. Environmental Geology Journal; 2008;53:945-950.
  10. Klimchouk A B, Aksem S D. Hydrochemistry and solution rates in gypsum karst: case study from the western Ukraine. Environmental Geology Journal; 2005;48:307-319.
  11. Mateo G, Francisco G. Geomorphology of the Tertiary gypsum formation in the Ebro Depression (Spain). Geo derma Journal; 1998;87:1-29.
  12. Milanovich P T. Karst hydrogeology. Water Resources Publications, Littleton, Colo; 1981. P. 253.
  13. Mohammadian M, Ghobadi M H. Relation between structures and karstification in Ramhormoz Area, Khuzestan, Iran. 5th. National symposium of the geology, Tehran, Iran; 2011. [In Persian]
  14. Mohammadian M, Ghobadi M H, Mohseni H, Karami R. Study of Gachsaran formation lithology and its relationship with karst morphology in Ramhormoz Area, Khuzestan, Iran. 14th. Congress of Iran geology, Oromieh, Iran; 2011. [In Persian]
  15. Mohammadian M, Ghobadi M H. Karst gypsum geomorphology of Gachsaran formation in Jareh dam, Khuzestan, Iran. 14th. National Congress of geology, Oromieh, Iran; 2011. [In Persian]
  16. Mohammadian M, Ghobadi M H. Karstic sinkholes and agents sinkhole formation in Ramhormoz Area, Khuzestan, Iran. 29th. National Congress of Geo science, Tehran, Iran; 2011. [In Persian]
  17. Mohammadian M, Ghobadi M H. Karst in Gachsaran formation and environmental problems, Ramhormoz Area, Khuzestan, Iran. 29th. National Congress of Geo science, Tehran, Iran; 2011. [In Persian]
  18. Mohammadian M. The study of the geological engineering properties of the Gachsaran Formation with emphasis on solubility and swelling in Ramhormoz Area. M.Sc.: Engineering geology, Bu Ali Sina University of Hamadan, Iran; 2012. [In Persian]
  19. Mohammadian M, Ghobadi M H, Mohseni H, Karami R. Study of geological engineering properties of Gachsaran formation in Ramhormoz Area, Khuzestan. Shahid Chamran Geology Journal; 2014;7:1-12. [In Persian]